Ç'bëra gjatë këtij viti, e çfarë dua të më sjellë viti i ri? Këto pyetje janë bërë si refren i çdo fundviti, përgjigjen e të cilave e gjejmë të sëcili njeri i vendit tonë.
Në kapërcimin kohor, nga një vit në tjetrin, secili në mënyrën e vet bënë analizën e fundvitit, për sukseset dhe dështimet, gëzimet dhe hidhërimet.
Sa do që përpiqemi t'i ikim politikës nuk mundemi, shkaku i politizimit të skajshëm të jetës dhe dallimeve shoqërore të shkaktuara nga politika.
Edhe optimistët më të mëdhenjë nuk mund ta ndjejnë vetën mirë në këtë fundvit, shkaku i dështimeve të mëdha! Ka arsye të shumta për t'u ndier keq; ishte ky një vit i bllkoadave të gjata dhe gëlltitjeve politike, që si përfundim sollën kombinimin më të keq për të ardhmën politike dhe zhvillimore të vendit.
Vetë mbrendia e jonë na thotë së diçka s'është në rregull. Ecja përpara e vendit është mjegulluar skajshmërisht shkaku i dukurive të shumta negative.
Dallimi në mes politikajve të pasur e qytetarëve të varfër është rritur skajshmërisht. Janë tavolinat e të pasurve, të mbingarkuara më dollitë e vitit të ri ,në anën tjetër ato gjysëm të zbrazura dhe të zbrazura të qytetarëve të varfër,...janë shtëpitë e boshatisura të bashkombasve tonë që nuk mundën t'i rezistojnë varfërisë dhe denigrimit social të këtij fundviti !
Hyrja në vitin që po e lëmë pas ishte e furishme dhe plotë shpresa për qytetarët e vendit. Entuziazmi që sollën zgjedhjet lokale me ndryshimin pozitiv në shumicën e komunave të Kosovës, vazhdoj me përgaditjet për zgjedhjet nacionale të 8 qershorit.
Atë që prisnim dhe dëshironim nga zgjedhjet e 8 qershorit nuk erdhi. Gjysma e dytë e vitit që po e lëmë mbrapa, vazhdoj me bllokada dhe postbllokada politike të liderëve partiak, e përcjellur me pritjen e gjatë në heshtje të popullatës.
Duhet të kthjellëmi nga agonia e pritjes së gjatë,...për të gjetur rrugën e ecjës përpara, për të gjetur zgjidhjën e mijëra problemeve. Kjo arrihet vetëm përmes ndryshimeve reale në vend, e jo përmes ndryshimeve si sllogan politik, si mjet për arritjën e qëllimit të mbajtjës apo marrjës së pushtetit siq ndodhi këtyre viteve të paspavarësisë në Kosovë.
Heshtja e popullit ndër vite është akumulim i paknaqësive të shumta, i zhgënjimeve dhe thyerjeve shpirtërore.
Pothuajse çdo gjë është bërë e padurueshme në vendin tonë, siq duket durimit qytetar i ka ardhur fundi nga padrejtësitë dhe prapësitë e shumta politike.
Shteti i ri për dikë është bërë "nënë e për dikë tjetër njerkë" siq thot populli , dikujtë i mundësoi t'i ketë të gjitha të mirat e kësaj bote, e dikujtë tjetër asgjë, Kosova u bë parajsë për pushtetarët dhe u shëndrrua në ferr për qytetarët !
Shpërthimi i "bombës" sociale në Kosovë është duke numëruar orët e fundit !
Levizjet politike të fundvitit, në vend të ndryshimit sollën vazhdimin e "staus quos", apo më mirë të themi vazhdimin e së keqës së madhe !
Rinia e sotme kosovare e ka të vështirë të gjëjë motivimin për jetë në atdheun e vet,...përfundimi i studimeve i gjenë pa shpresa për punësim shkaku i mungesës së zhvillimit ekonomik, nepotizmit dhe familjarizmit qeveritar.
Mirëpo, ne gjeneratat që kemi përjetuar kohërat edhe më të vështira, duhet t'u tregojmë të rinjëve se nuk duhet dorëzuar para të keqës,...me vullnet dhe dashuri njerëzore, me unitet, me bashkim të forcave intelektuale dhe fizike të popullit është i mundur të arrihet ndryshimi pozitiv, i nevojshëm për të ndërruar kursin e politikës aktuale, kalimin nga filozofia e pasurimit nga shteti, ne filozofinë e dhënjës gjithçka për shtetin.
Me mundimet dhe problemet e vitit që po e lëmë pas, do e fillojmë edhe vitin e ri 2015-të. Njerëzit e veshur me pushtet dhe ata që qëndrojnë afër tyre edhe më tutje do të mbushin xhepat me paratë e taksapaguesve të varfër të Kosovës, ndërsa në anën tjetër mijëra shtetas kosovar të shtyer nga varfërisa do të braktisin vendlindjet e tyre !
Nuk mjaftojnë vetëm lutjet për të shuar dëshprimin dhe varfërinë, për t'i dhënë fund ngulfatjes së shtetit nga uzurpatorët.
"Të gjithë bashk kundër të keqës", ky duhet të jetë sllogani i fuqishëm i bashkimit në luftën për ndryshim, mobilizim i përgjithshëm i popullatës pa dallime partiake, ideologjike apo fetare.
Kjo është mundur me unitet dhe forcë për ndryshime pozitive, me solidaritet, humanizëm dhe dashuri ndaj njëri-tjetrit ashtu siq e kishim në vitet e krenarisë kombëtare (viteve të '90-ta).
Të mos mbetemi edhe më tutje robër të politikave të papërgjegjshme të grupeve të interesit, të mos bëhemi skllevër të kusarëve politik, të atyre që 15 vjet rresht rropën e ç'rropën e gjithë pasurinë e këtij vendi.
Largimi nga vendi nuk është zgjidhja e problemeve, përkundrazi e thellonë akoma më tepër varfërinë dhe denigrimin social, shtonë orekset e pushtetarëve për gllabërimin e mëtutjeshëm të pasurive shtetërore.
Megjithatë, kemi arsye të ngremë dolli e të festojmë, sepse mbrapa po e lëmë një vit të mbrapsht dhe të shëmtuar politik,...GËZUAR.
Zoti e bekoftë vullnetin e qytetarëve të vendit tim !
(Rrëfim i Dr. Ekrem Dullovit, mjek i luftës në UҪK, Brigada 162 “Agim Bajrami” e Kaҫanikut, ZON)
Nga Rrahim SADIKU
Rrjeti shëndetësor në Komunën e Kaҫanikut, gjatë luftës, ka qenë i organizuar mirë, duke iu falënderuar mjekëve e infermierëve të Ambulancës “Nëna Terezë”, po edhe shumë punëtorëve të tjerë shëndetësor që u bashkuan ma radhët e luftëtarëve të lirisë. Mjekët të cilët mbuluan nevojat ushtarake për të plagosurit ushatarë dhe civilë ishin këta:
1. Dr.Fadil Gashi ishte i pari që doli në fushëbetejë, bashjkë me motrën Gyltene Troni. Ai, deri kur ndodhi ofansiva në Ivajë, ka mbuluar terrenin e Pusave të Nikës, Kotlinës, Gajrës e Ivajës. Pas kësaj ofansive, gjatë së cilës për pak u vra, kaloi në pjesën e Kotlinës e pastaj në Kaҫanik të Vjetër e në Stagovë, ku qëndroi deri në fund të luftës.
2. Dr.Ekrem Baki Dullovi ka mbuluar me shërbime mjekësore pjesën që nga Kovaҫeci deri në afërsi te Gaҫkës së Ferizajt, përpjetë rrjedhës së Lepenc e deri në Brod e Firajë. Ishte kjo pjesa më e madhe dhe më e atakuar nga armiku, me numër të madh të të plagosurëve dhe të civilëve të sëmurë, një pjesë e të cilëve vinin nga e gjithë Kosova, si refugjatë që iknin për në Maqedoni.
3. Dr.Nejazi Luma ka mbuluar fillimisht terrenin e Glloboҫicës, të Pusave të Nikës (bashkë me dr Fadilin dhe dr.Menduh Kaloshin). Më vonë, bashkë me Dr. Bejtush Jahën, kanë vepruar në stacionarin e Shtabit në Rambuje, te Kulla e Hasanit mbi fshatin Bob, ku mjekonin pacientët dhe të plagosurit që arrinin në këtë vend, para se të transferoheshin për në Maqedoni.
4. Dr.Lul Raka ka mbuluar pjesën e Kaҫanikin dhe rrethinën e afërt të tij si Runjevën e Llanishtun. Ai me ekipin e tij kanë përjetuar tmerret e masakrës së Rakocit.
5. Dr.Beҫir Prushi ka punuar në Lagjen e Zharkëve, bashkë me mua, dhe ka mjekuar dhëmbët e ushtarëve dhe civilëve. Ai është stomatolog dhe unë kam pasur rastin e nderin të jem pacient i tij gjatë luftës. Nuk e di ҫka do të kisha bërë po të mos ishte ai
6. Dr.Nijazi Raka ka mjekuar e ndihmuar në ofensivën e Ivajës, por menjëher pas kësaj shkoi dhe u largua në Maqedoni, për shkaqe shëndetësore.
7. Dr. Dërgut Ҫuni poashtu ndihmoi në ofansivën e Gajrës e të Ivajës, por pas kësaj u largua dhe nuk u kthye kurrë deri në mbarim të luftës.
8. Dr.Menduh Kaloshi ka qëndruar stoikisht deri në fund të luftës dhe mbuloi terrenin e Hanit të Elezit, Gorancës e Pusave të Nikëzs. Është njeriu që në atë anë ka kontribuar shumë. Tani është i ndjerë. Në shenjë respekti për punën dhe veprën e tij, Qendrën Kryesore e Mjekësisë Familjare me emrin Dr. Menduh Kaloshi.
9. Dr.Sinan Zeneli atë kohë ishte student i mjeksisë dhe ka mbuluar fshatrat Bob, Gajre e Rambuje (Kulla e Hasanit). Ai ishte edhe luftëtar me armë në dorë.
10. Dr.Besim Ilazi, stomatolog, më shumë ka qenë luftëtar, por sa herë e ka kërkuar nevoja, ka qenë mjek i devotshëm. Ka ofruar edhe Mund edhe të kishte ofruar edhe shërbimҫ stomatologjike.
11. Dr.Skender Ahmetaj, atëhere student i stomatologjisë dhe bashkë me dr.Sinanin, ishte luftëtar e sipas nevojës jepte edhe ndihma mjekësore.
12. Dr.Mustafë Thaҫi, stomatolog, ka mjekuar dhëmbët e ushtarëve, kryesisht në Rambuje. Ai ishte edhe luftëtar. Pas një kohe shkoi ne Maqedoni.
13. Dr. Avdi Tahiri, atëherë student i mjeksisë. Ka punuar kryesisht me Dr.Fadil Gashin deri në fund të luftës. Është nga Gërmova e Vitisë, tashti specialist i mjekësisë emergjente.
Infermierët e luftës
Mjekët pa infermierët do të mbeteshin pa krahun e tyre të djathtë. Ata qëndruan dhe vepruan bashkë me mjekët, në ҫdo situate, si:
1.Gyltene Troni, infermiere e luftës, ishte e para që së bashku me Dr.Fadilin shkuan në fushëbetejë në Puset e Nikës. U tregua përherë trimëreshë dhe shkoi në terrenet më të ashpra e më të rrezikshme. Punoi edhe në Rambuje (Kulla e Hasanit) dhe përherë meritoi respekt të veҫantë.
2. Shehip Luma, bashkë me Dr.Nejazi Lumën depërtuan në ofensivën e Pusave të Nikës, në të njëjtën kohë me Dr.Fadilin e me Gyltene Tronin, nga drejtimi i Glloboҫicës. Ai ka punuar me Dr.Nejazi Lumën gjatë gjithë kohës, më shumë në Spitalin e Shtabit në Rambuje, me Dr.Bejtush Jahën, Dr.Sinanin e Dr.Skenderin. Meriton respekt te lartë.
3. Halil Kuka, infermier, ka mjekuar të sëmurët dhe të plagosurit deri në momentin e plagosjes së tij, në ofensivën e Ivajës.
4. Hamdi Baki Dullovi, nga Biҫeci, ky ka punuar me Dr.Ekrem Baki Dullovin, më shumë në stacionarin e lagjes Zharku, në Batalionin e Dytë. Edhe ai meriton respekt për punët rreth të plagosurve të shumtë e të sëmurëve.
5. Jakup Koxha ka vepruar në ekipin e Dr.Lul Rakës, në rrethinën e qytetit, në Runjevë në Rakoc. Ka merita të mëdha, sepse kishte vaksinuar ushtarët dhe kishte ndihmuar edhe civilët e plagosur dhe të sëmurë.
6. Jehona Raka – ka operuar në qytet dhe në Rakoc. Ra në altarin e lirisë në ofansivën e Rakocit, si infermiere e luftës.
7. Lumnije Raka ka operuar në qytet dhe si infermiere e luftës. Ra në altarin e lirisë dhe tani është dëshmore. U vra në ofensivën e Rakocit.
8. Emsale Frangu, ka operuar në qytet, ishte infermiere e luftës, tani është dëshmore. Ra në altarin e lirisë, në ofensivën e Rakocit.
9. Zylbehar Prushi, infermier dhe luftëtar. Shquhej për trimëri të madhe.
10.Vllaznim Zenuni, infermier e luftëtar.
11. Hasan Deda, teknik i rëntgenit dhe luftëtar.
12. Elmaz Berisha, infermier e luftëtar.
14. Mehmedali Lusnjani- infermier, ka punuar me Dr.Menduh Kaloshin. Tashtii është i ndjerë.
Infermieret Melihate Shehu,Ylbere Berisha , Kadrije Piliqi e të tjetë, kanë qenë pjesë e ekipit të Dr.Lul Rakës dhe kanë dhënë kontribut të ҫmuar për mjekimin e të sëmurëve civilë e të ushtarëve të plagosur. Ka pasur edhe infermierë të tjerë, nga treva e Hanit të Elezit, por unë nuk kam të dhëna për ata. Nuk kam të dhëna as për infermierët që kanë shërbyer në radhët e civilëve. Disa nga ata kanë qëndruar deri në fund të luftës me civilët. Duhet përmendur rasti i Shyrete Shehut, e cila i ka dhënë ndihmën e parë Ramadan Murselit, para se të arrinim ne.
Transportuesit e luftës
Një kategori e madhe njerëzish dhe ushtarësh kanë kontribuar shumë në bartjen e të plagosurve nga vendi i ngjarjes në ndonji nga ambulancat ushtarake të atëhershme, e disa prej tyre i kanë transportuar disa syresh edhe për në spitalet e Maqedonisë. Kjo ishte punë me shumë rreziqe dhe e vështirë, duke kaluar nëpër shtigje të vështira, të thepisura, të rrezikshme dhe shpesh te minuara. Për transferim e të plagosurve për në Maqedoni apo gjetkë, ka kontribuar kushdo që ka qëlluar në afërsi në momentet e plagosjes se ushtarëve apo civilëve.Të dhëna tjera më të sakta se kush ka transportuar ndonjë të plagosur për Maqedoni apo gjetkë, mund të merren nga vetë te plagosurit sepse ata me se miri e dijnë se kush I ka bartur nëpër shtigjet e rrezikshme.
Të plagosurit dhe të sëmurët gjatë luftë
Më 1997 punoja, si mjek i ri, në Ambulancën “Nëna Terezë” në Kaҫanik. Ajo kryente shërbime humanitare mjekësore. Punonim pa pagesë, vetëm që të ndihmonim popullatën. Ndihmonim kështu nevojtarët dhe ushtronim profesionin e mjekut. Në punë aftësoheshim edhe për shërbime në kushte lufte. Numri i madh i pacientëve, që vinin aty, tregonte se populli më nuk u besonte më mjekëve në Shtëpinë e Shëndetit, që udhëhiqej nga serbët. Furnizimi me barna e me material mjekësor ishte i mire dhe i mjaftueshëm. Mandej filloi të dëgjohej lufta e nisur nga formacionet ushtarake të UҪK-së. Ambulanaca “Nëna Terezë” mbahej gjithnjë nën vëzhgim të policies serbe. Vinin e shkonin andej këndej, pyesnin se kush punon sot, ku janë të tjerët etj. Ne punonim me ndërrime, dhe ata donin te siguroheshin se a ishim të gjithë aty apo kishim dalë në luftë. Vinin shpesh edhe policë serbë, që kërkonin barna për familjarët e tyre, sepse ne ishim shumë mirë të furnizuar.
Gjendja përkeqësohej e varfëria pllakosi njerëzit .Babait tim ia marrën pasaportën, me rastin e arrestimit të krerëve te LDK-së, më 1994, kur u arrestua edhe Qamil Ilazi, më vonë Komandant Bardhi. Atë kohë banoja në një dhomë me Besim Ilazin, student i stomatologjisë, kur një mëngjes herët (ishim para diplomimit), erdhën dy persona dhe na dhanë lajmin e keq për këto arrestime. Me Besimin erdhëm nga Prishtina dhe mësuam se të arrestuarit i kishin dërguar në Burgun e Gjilanit, ku u ishin bërë tortura të rënda. Kur u lirua, babai më tregoi se ishin keqtrajtuar të gjithë, po sidomos ai, Qamil Ilazi e Hebib Shehu. Turma njerëzish vërshuan pastaj për t’i parë të liruarit.
Dr. Bejtush Jaha ishte përgjegjës i këtij institucioni. Ai dhe motra medicinale Gyltene Troni ishin të parët nga ne që vunë lidhje me ilegalët e UҪK-së. Ata kishin filluar bartjen e materialit mjekësor dhe barnave nëpër depotë e krijuara në fshatra. Bartja bëhej në fshehtësi të plotë. Ishin disa persona që bënin bartjen e materialit, po më të dalluar ishin ata nga Kukajt e Bobi, siodmos Ekrem Kuka. Ai vinte me djemtë e tij e me të tjerë, merrnin thasët me speca e me prodhime të tjera bujqësore, bënin sikur i kishin blerë në treg e brenda fusnin barnat dhe materialet mjekësore.
Unë fillova të punoja mësimdhënës në Shkollën e Mesme të Mjekësisë “Elena Gjika”, paralelet e ndara ne Kaҫanik. Mësimin e mbanin nëpër shtëpia dhe kisha pasion të veҫantë për arsimin. Ndjehem krenar për këtë, pasi sot nxënësit e mi janë mjekë, inxhinierë, arsimtarë e profesorë. Shumë nga ata u bënë ushtarë të UҪK së më vonë e infermierë të luftës.
Edhe sot nuk e di se si mbijetuam. Në Ambulancën “Nëna Terezë” na premtuan se do të na lidhin pagë mujore prej 100 markash, por edhe ato rrallë na jepnin se sa na jepnin.
Po afrohej fundi i vitit 1997 kisha filluar të mendoja seriozisht për tu larguar nga vendi. Shkova në Shkollën e Mesme “Skënderbeu” dhe takova Z.Heset Lokun, sekretar i shkollës. I kërkova një vërtetim të punës, se gjoja kasha punuar mjek i shkollës dhe ai ma rregulloi në gjuhën serbokroate. Pata dëgjuar se në ambasadën gjermane, po të kishe një dokument në gjuhën serbe, vlente sa njëqind syresh në gjuhën shqipe. Kjo shkrepi dhe ky vërtetim më ndihmoi shumë. Mora vizën në ambasadën e Gjermanisë ne Beograd, dhe ika në Zvicërr azilant. Kalova disa muaj atje, po nuk më rrihej. Vendosa të kthehesha dhe shpejt u gjeta në Shkup.
Në kufirin e Hanit të Elezit nuk më lejuan të futesha në Kosovë, me arsyetimin se kisha kaluar më shumë se 3 muaj jashtë shtetit. Mbeta mes dy kufijve. Maqedonasit nuk më lejonin të kthehesha prapa, serbët nuk më linin të shkoja në shtëpi. Pas shumë peripecish e pasi u ndërruan kufitarët, e korruptova njërin nga ata, duke i blerë cigare Marlboro e 5 shishe uiski dhe arrita në shtëpi. Ishte muaji maj 1999 kur u ktheva. Pas kësaj fillova punën e vjetër në Ambulancën “Nëna Terezë” me shokët që punonin ende aty. Vazhdova edhe mësimdhënien. Mandej erdhën pushimet e verës, nxënësit shkuan në pushim e ne vazhduam punën në ambulancë. Atë kohë ishin të qarta lëvizjet e njerëzve ilegalë, që bartnin ende barna e material mjekësor. Lufta po afrohej.Në Drenicë ishin zhvilluar beteja e kishin ndodhur masakra.
Babai im kishte rënë në kontakt me Agim Bajramin dhe ai ka qëndruar në shtëpinë tonë. Ne bënim roje kur Agimi ishte te ne. Ditën e fundit të qëndrimit në shtëpinë tonë, ai më thirri, dhe më tha:mora vesh se je mjek, lufta ka filluar, do të kemi nevojë më shumë për ty se sa për ushtarë të thjeshtë, a je gati? Natyrisht, i thashë. Edhe kolegët e mi janë të kyqur qëmoti në ato rrjedha, do të mjekojmë të gjithë pa përjashtim.
Kyҫja në luftë
Puna në Ambulancën “Nëna Terezë” po vazhdonte më ritmin e zakonshëm. Njerëzit ishin të frikësuar dhe të traumatizuar. Filloi lufta e Jezercit, që zgjati disa ditë dhe granatimet e fuqishme dëgjoheshin edhe te ne. Dridhej toka. Vëllai im, Dauti, shkoi në UҪK dhe ishte luftëtari i parë nga fshati ynë, bashkë me Avni Palloshin. Gjatë kësaj kohe erdhën në shtëpinë tonë Shefqet e Haki Troni nga Kovaҫeci, që kërkonin njerëz të besueshëm, për të shpërndarë armët në Biҫec. Ne ofruam ndihmën tonë menjëherë. Kë në fund po bëheshim me armë. Bashkë me Eshref Dullovin, Rufki Dullovin, Osman Dullovin e Florim Dullovin shkuam afër Lepencit, të rruga e Kukajve. Aty na i sollën armët Fadil Ҫaka, Nehat Ҫaka (të dy tashti dëshmorë), Rrustem Dema e Nexhat Zeneli. Të tjerët nuk i njihja.
Armët një kohë i mbajtëm në shtëpinë tonë, pastaj i fshehëm në mal, mbi shtëpitë tona dhe mandej ua shpërndamë atyre që i pranuan dhe atëherë thamë: “Nga sot jeni ushtarë të UҪK-së. Ka ardhur koha të luftoijmë për këtë vend. Nëse duhet edhe të vdesim si burrat.” Unë thash: “Ne nuk tradhëtojmë kurrë, se do të vdesim para se të kapemi.”
Pas ofansivës së Jezercit, motra Baftije Runjeva më njoftoi se ishte i sëmurë komandant Era (Ejup Runjeva) dhe se duhej të shkoja në shtëpi të tij. Ky ishte pacienti im i parë nga radhët e luftëtarëve të lirisë. E mjekova në shtëpinë e tij, kurse injeksionet i jepte motra Baftije. Ai kishte shenja të Pneumonisë.
Në ofensivën te Pusat e Nikës, ishim mbledhur të gjithë mjekët e Nënë Terezës dhe ishim në gjendje gatishmërie, sepse herët dëgjuam granatimet.Unë po punoja me pacientët, kurse të tjerët ishin në dhomën e pushimit dhe po prisnin.Erdhi me vrap një djalë nga fshati Gajre, që quhej Gazmend Ҫallaku, i lagjes së Ҫallakëve, dhe pyeti: “Kush është shefi këtu?” E drejtova për te Dr.Bejtush Jaha, dhe djaloshi i pëshpëriti diҫka në vesh. Shpejt e morëm vesh. Kishte të plagosur në Pusat e Nikës dhe duheshin urgjent një mjek e një infermier. Dr. Bejta na mblodhi të gjithëve dhe na njoftoi se kishte nevojë për mjek dhe motër në Pusat e Nikëst. Pyeti: “A ka vullnetarë?” Të gjithë aty filluan të shikohen mes vete, sepse kjo erdhi papritur. Kishim menduar se do të mjekojmë të plagosurit këtu, në Ambulancën “Nëna Terezë”, e jo nëpër male.
Aty ishin mjekët: Dr.Bejtush Jaha, Dr.Fadil Gashi, Dr.Lul Raka, Dr.Nejazi Raka, Dr.Dergut Ҫuni dhe infermieret: Zejnije Sopa, Baftije Runjeva, Gyltene Troni, Afërdita Troni, Imrane Dervishi (farmaciste) e ndonjë tjetër, po nuk foli kush. Dr. Bejta pyeti edhe njherë: “A ka vullnetarë?” Askujt nuk po i bënte zemra të thoshte unë. Për vete e kisha vendosur që së pari ta siguroja familjen time e mandej të shkoja kudo e kërkonte nevoja.Më në fund u lajmërua Dr.Fadil Gashi: “Po shkoj unë!” Menjëherë u paraqite edhe motra Gyltene Troni. Ata kështu u bënë mjekët e parë keҫanikasë, që dolën në fushëbetejë.
Një apo dy ditë para vrasjes së farmacistit të njohur kaҫanikas, Blerim Demës, në qytet u shtuan patrullimet, edhe te ambulanca erdhën disa herë policët.Vetëm shikonin dhe shkonin. Kishin filluar bombardimet e NATO-s, dhe priteshin masakra dhe vrasje. I mblodha motrat dhe u thashë se tani e tutje nuk ia vlen të qëndrojmë këtu. Do të vijnë të na marrin e të na zhdukin. Disa nga to që kundërshtuan të mbyllet ambulanca. Derisa po debatonim, nëpër dritarën e kthyer nga lumi Lepenc, shihej ura e Drurit dhe Stacioni i Autobusëve. Vërejtëm një pincgauer e një xhip të policisë që po vinte drejt nesh me shpejtësi të madhe. “Koha të largohemi -u thashë motrave. Dilni shpejt e pa fjalë, leni gjërat ashtu si janë.” U përshëndetëm shpejt dhe secili shkoi nga mundi. Policët thyen derën e xhamat. Fatmirësisht nuk na gjetën aty.
Posa arrita në shtëpi, më erdhi një korrier nga Koraҫët solli një letër. E njoha. Ishte nga Komandant Bardhi dhe e nënshkruar edhe nga Dr.Bejta, ku më njoftonin se duhet të bashkangjitesha edhe unë në mal me UҪK-në. Dr. Bejta tashmë disa ditë kishte shkuar atje. Kjo ishte dita më e gëzuar në jetën time, sepse tashti po filloja detyrat konkrete për UҪK-në. Edhe të tjerët në këtë apo atë mënyrë ishin kyqur. Atë natë e kalova në një shtëpi në lagjen Ahmeta dhe u trodnitëm kur u hodh në erë restoranti “Fontana”.
Shërbimin mjekësor e fillova i ndihmuar nga tekniku mjekësor, Hamdi Dullovi, i cili kryente punët teknike dhe jepte infusionet e injeksionet e unë merresha me plagët dhe barnat.
Në kohën e sulmit të forcave serbe mbi fshatin Nikaj e Biҫec, gjatë tentativës së tyre për ta marrë centralin telefonik në Kamenicë, banorët u alarmuan e filloi ikja nëpër fusha e male. Krismat dëgjoheshin në të gjitha anët. Edhe familjarët e mi u alarmuan. Erdhën të më pyesin ҫka të bëjmë. Isha duke u marrë me të plagosurin Muhamet Malsiu, në odën e miqve, që e kishim improvizuar në ambulancë ushtarake. Ai ishte i plagosur rëndë e kishte dhembje të mëdha. Kujdesesha për të edhe gjatë gjithë natës, sepse kishte dhimbje të hatashme. Zgjohesha disa herë gjatë natës, kur më thërriste ti jepja inxheksion kundër dhimbjeve. Inxheksionet Trodon nuk kishin shumë efeket te ai tani dhe duhej t’ia jepja ҫdo dy orë. Kisha frikë nga toksiciteti i tyre, se jepeshin shpesh, por ai insistonte që t’i jepja gjithësesi, pa marrë parasysh efektet anësore. Unë isha i shqetësuar gjatë gjithë luftës për fatin e familjes sime dhe Muhameti e hetoi shqetësimin tim e më tha: “Merre familjen, largoi nga rreziku e mua më lë këtu. Vetëm afroma këtë bombën e dorës, që të mos më gjejnë të gjallë serbët. Sikur më ra pika, sikur më zuri shtëpia.Edhe në atë gjendje ai po mendonte më shumë për familjen time se për veten. “Jo, ore i nderuar, nuk ka forcë që më detyron të të lë ty. Nuk të lë kurrë, mos u brengos. Do të përkujdesem që të gjejmë dikë që të të transportojmë nga këtu.” Angazhova vëllezërit e mi e disa ushtarë dhe e transferuam deri në Kullën e Hasanit…Në ndërkohë u sollën të plagosur edhe Shefki Guri dhe Jashar Selimi, në oborrin e shtëpisë së Sulejman Dullovit. Fillova të merresha me ata dhe më nuk e pashë familjen time se nga shkoi. Ishte kaos i vërtetë. Gjatë tranferimit të të plagosurëve hasëm në tela me gjemba që na pengonin shumë. Me gjithë popullatën shkuam te Përroit i Palloshëve të Epërm. Aty sërish u dhamë ndihmën mjekësore të gjthëve. Pastaj kam dalë në Tetovë dhe kam parë vendosjen e familjes ime në Neproshten, që ishte kamp gjerman për refugjatët nga Kosova.
Të plagosurit, të cilëve u kam dhënë ndihmën mjekësore:
1. Muhamet Malsiu, i plagosur rënd në ofensivën e Ivajës, në këmbë e në krah. Fillimisht atë e sollën në shtëpinë e Xhevat Bunjakut dhe ky ishte ballafaqimi im i parë me plagët e luftës. U tmerrova dhe u hutova mjaft. Me të plagosurin ishte edhe Dr.Nijazi Raka, i cili ia kishte dhënë ndihmën e pare, që në Ivajë.
2. Halil Kuka, ndihmësmjek, u soll në shtëpinë e Xhevat Bunjakut e ka qëndruar edhe në shtëpinë time. Ishte plagosur në krah, në ofensivën e Ivajës.
3. Bekim Vishin e mjekova në shtëpinë time. Ishte i plagosur në dorë.
4. Isuf Malsiun e kam mjekuar disa javë në shtëpinë e tij. Ishte plagosur në shpinë, mes shpatullave, nga një copë granate.
5. Muhamet Hasani, ishe plagosur po atë ditë me Isufin, por në vende të ndryshme. Është mjekuar në shtëpinë e Ibush Ruzhdi Koraҫit, por nga plagët e marra, fatkeqësisht, vdiq.
6. Shefki Guri u soll në Biqec dhe është mjekuar te Përroni i Palloshëve. Ishte plagosur në këmbë, në ofensivën serbe për marrjen e centralit telefonik në Nikaj.
7. Jashar Selimi poashtu u mjekua te Përroni i Palloshëve. Ishte plagosur në shpinë, gjatë ofensivës në Nikaj, kur u sulmua centrali telefonik në Kamenicë.
8. Fadil Bunjaku është mjekuar te lagja e Dullovëve, në shtëpinë e Azem Hoxhës. Transferohet deri në Tetovë, por atje vdes në operacion. Plagët në bark i kishte shumë të rënda tejshpuese, penetruese, me vrimën dalëse prapa, në regjionin lumbal.
9. Rufki Elezin nga Sllatina e kemi mjekuar në vendin e ngjarjes, në Sllatinë, ku ishte plagoasur gjatë offensivës. Ishte plagosur rëndë. Ai ishte vendosur në një odë të miqve, e cila po digjej ende. Ishte pa vetëdije kur shkuam.Pas inetervenimit me Hamdiun, pasi e stabilizuam, iu kthye vetëdija.
10. Ramadan Murseli është mjekuar te Lagja e Zharkëve. Ka qenë i plagosur rëndë, në të dy këmbët e në krah, gjatë ofansivës në Sllatinës. Ishte njeri i durueshëm dhe na jepte kurajo neve. Pastaj është transferuar te Kulla e Hasanit e pastaj në Maqedoni ku, u mjekua më tutje.
11. Miftar Vishin e kemi mjekuar në shtëpinë e Ahmet Vishit. Ishte plagosur në këmbë, në ofensivën e Sllatinës.
12. Emin Vishi-Miftari u mjekua në lagjen Vishaj, i plagosur në këmbë, kishte plagë prerëse të madhe nën gju. Tehi i motosharrës I kishte shkuar deri në asht, duke i këputur tetivat. Edhe ky është mjekuar gjatë këtu e pastaj në Maqedoni.
13. Shyqeri Halili u mjekua në lagjen Zharku, i plagosur në ofensivën e Sllatinës, edhe ky për shkak të plagëve të rënda vdes pas dy orësh.Kishte plagë në krah, këmbë, gjoks, shpinë dhe një mu në kurriz. Gjakderdhjet e jashtme arritem t’ia ndalim, por jo edhe ato të brendshme.
14. Kemal Kolshi u mjekua në Lagjën Zharku. Pasi ia dhamë ndihmën e parë e nisëm për Rambuje, por ia vdiq rrugës, te Uji i Bardhë, në malet e Kovaqecit. Kishte plagë të rëndë tejshpuese në bark dhe vrimë dalëse ishte në shpinë .
15. Naser Hasaj nga Gabrica ishte plagosur në vendin më të keq të mundur në trup,në penis po kishte edhe shumë plagë të tjera. Është mjekuar nga unë në lagjen Zharku disa ditë. U plagos në ofansivën e Gajres. Ndihmën e mëhershme mjekësore e kishte marrë nga të tjerët, nga Dr.Fadil Gashi e Gyltene Troni.
16. Mustafë Bunjaku u plagos në ofansivën e Biҫecit, më 25 maj. Ndihma e parë iu dha nga Hamdi Dullovi. Ishte plagosur në këmbë e në ballë.
17. Ismet Gashi, nga Begraca, ishte torturuar nga serbët, të cilët e kishin zënë rob, me një shok të tij. Kishte plagë nëpër tërë trupin: kryqa te vizatuar, prerje të ndryshme.Asnjë pjesë e tij e trupit nuk kishte pamje normale, ishte tërësisht i nxirë dhe i gjakosur.Është mjekuar për ditë me radhë në shtëpinë e Isuf Baftiut në Vataj.Shokun ia kishin mbytur.
18. Qibrije Rexhepi, nga Bainica, e plagosur në këmbë, u mjekuar në shtëpinë e Isuf Vishit, kur shtëpia e të cilit ishte shëndrruar në ambulancë ushtarake.
19. Ahmet Riza Shorra, atëherë fëmijë, i plagosur në ofansivën e Sllatinës,
20. Arsim Riza Shorra, poashtu fëmijë, plagosur në ofensivën e Sllatinës,
21. Fadil Mustafa, ish drejtor i shkollës fillore në Elezaj. Rrethanat e lëndimit të tij nuk i di. E kam mjekuar nëpër terr dhe plagët nuk ia shihja mirë.
22. Në muajin mars jam kujdesur për tre të plagosur në Brod, që i kishin sjellë aty nga treva e Ferizajt.
23.Tre të tjerë i kam kuruar në lagjen Zharku, teksa kalonin atypari nga Drenica. Pasi morën ndihmën mjekësore vazhduan për Maqedoni.
24. Shtatë të sëmurë të tjerë, poashtu nga Drenica, qëndruan në shtëpinë time, në muajin prill dhe pas ndihmës së marrë, kujdesit për plagët, dhënjes dhe ndërrimit të rrobave vazhduan për Maqedoni. Ata ishin me plagë të lehta, me përjashtim të njërit.
25. Ka pasur edhe raste të lehta plagosjesh, nga cifla granatash apo minash dhe lëndime tjera. Gjithsejt me plagë të dukshme kanë qenë 75, prej tyre katër na vdiqën: Muhamet Hasani, Fadil Bunjaku, Shyqeri Halili dhe Kemal Kolshi.Te tjerët janë shëndosh e mirë.
Civilët e sëmurë
Lufta solli edhe uri, sëmundje dhe malnutricion. Shumë nga ata po përjetonin tmerret e luftës dhe kishin ataqe të panikut, stresit, ankthit të gjeneralizuar, stresit posttraumatik etj. Kishte të sëmurë me barkqitje, angina,hypertension e diabet.Kishte bronhite të shpeshta,infeksione të ndryshme në lëkurë,vesh e sy.Thjesht kishte presencë të të gjitha patologjive. Numri i civilëve të sëmurë dhe të plagosur ishte shumë më i madh se i ushtarëve. Për neve ishte obligim i dyfishtë. Fatmirësisht barna kishim mjaft, por filluan te harxhohen shpejt. nga tërë ajo turmë që kërkonte ndihmë. Kishte edhe sulme të histerisë masive te gratë, por edhe te burrat. Mjekimi bëhej nëpër shtëpia, shpesh me dritën e qirirnjve.Shumë nga ta strehoheshin nëpër tenda najlloni, nëpër prroje të ndryshme dhe aty kushtet ishin mizere. Pjesën më të madhe të aktivitetit si mjek i luftës e kam zhvilluar në shtëpinë time, në odën e madhe të miqve, të improvizuar si ambulancë ushtarake, ku mjekoheshin të gjithë, civilë dhe ushtarë. Më vonë, në prill 1999 kalova në Lagjen e Zharkëve, në një shtëpi që e improvizuam si ambulancë ushtarake, dhe në të cilën shërbyem: Unë, Dr.Beqir Prushi, stomatolog si dhe Hamdi Dullovi,infermier. Në dhomë me ne banonte edhe Bekim Koxha, ushtar, I cili na ndihmonte me logjistikë e bartje.
Disa nga pacientët civilë që kam shëruar:
Blerim Habit Palloshi, foshnjë dhe Xhelil Habit Palloshi, gjithasht foshnjë, të cilët ishin të sëmurë rëndë do të vdisnin po të mos u jepej mjekimi.Ata kishin ndezje në mushkëri, pneumoni klasike me retrakcion të rëndë të kafazit të krahërorit dhe ishin shumë të vegjël, ndoshta disa muajsh. Mjekimi ishte intensive, me inxheksione të Cefazolinës.Sot janë shëndosh e mirë.Blerimi vazhdon shkollimin në Kajzer të Turqisë.
Një fëmijë nga Hajvalia e Prishtinës, Nderim Hajdar Ajeti, atëhere rreth 11 a 12 vjeҫar, ishte vendosur me familje në shtëpinë e Ymer Fugës, në Biҫec, ishte i sëmurë rëndë nga diarrhea dhe kishte dehidrim shumë të rëndë. Ata ishin detyruar që me familjen nikoqire të strehoheshin në najllonat e ngritur te përroi i Baҫavishtës, ku më duhej t’i mjekoja nën dritën e qirinjve.I dhamë infusionet dhe terapinë e nevojshme intravenose e orale, dhe infermieri Hamdi Dullovi ka shkuar edhe ditëve të tjera për infusionet. Fatmirësisht nëna e tij kishte qenë infermiere, por ishte rëndë e frikësuar dhe mërzitur, dhe nevoitej edhe ndihma jonë.
Dhe u shërua me sukses.
Një plak nga Lagjja Hajdari e fshatit Rekë, i quajtur Ilaz Hajdari, ishte i sëmurë rëndë, nga Pneumonia dhe është mjekuar disa ditë dhe u shërua.
Një nip i Nazif Vishit, ishte mjaft i sëmurë dhe Nazifi e sillte vet në ambulance dhe thoshte: “Na duhet të të gjejmë ty e jo ti neve.” Dhe nipi i të tij tani jeton dhe është shëndosh e mirë.
Besa Mezini, motra e Besnik Mezinit nga Biҫeci, kishte lënduar rënd syrin, pasi i ishte futur në sy një copë druri dhe kishte shkaktuar një infeksion të thellë, me qelb. E trajtova me Sulfacetamide, pika për sy,Chlorampheniccol 1% yndyrë për sy dhe inxhksione Cefazoline. Syri i saj shpëtoi për mrekulli edhe pse pak e besoja, marrë parasysh infeksionin e rëndë me qelb.Copën e drurit në sy e kishte mbajtur për disa ditë, dhe familjarët ishin frikësuar t’ia hapnin syrin. Mezi ia dolëm t’ia hapim syrin e ajur dhe te nxirë nga infeksioni.Tani ajo është shëndoshë e mirë dhe e sukseshme në jetë.
Shumë ushtarë dhe civilë kanë marrë ndihmen time dhe të infermierit Hamdi Dullovi, në periudhen e luftës së vitit 1999. Por është e pamundur që në këto memoare t’i kujtoj të gjithë me emra. Natyrisht i kam pasur të regjistruar në libër të protokollit të luftës por , m’i patën konfiskuar ato ushtaret e KFOR-it dhe me nuk u interesova kurrë për t’i gjetur, dhe as mi sollën.mPërveq të plagosurve dhe të sëmurëve, kam kryer edhe tri lindje të shtatëzënave, dy në Doganaj dhe një në Dubravë.Dy nga ato lindje ishin te rënda dhe me komplikime, e njëra jo.Sot jetojnë ata fëmijë që lindën në kushte të rënda.
Diku në fund të muajit maj, erdhi te Zharkët Dr Xheladin Reҫica, kirurg torakal nga Ferizaj. U gëzova pa masë se do të kisha një kirurg në ekip, por shpejt u dëshpërova se ai nuk do të rrinte aty, sepse po shkonte për Jezerc. I kërkova të më jepnin ca material dhe barna, meqë kishin të ngarkuar dy kuaj, por ata nuk më dhanë asgjë, me arsyetimin se jeni afër kufirit dhe ushtarët tuaj duhet të sjellin.Kishin filluar të më hargjoheshin infuzionet dhe materiali lidhës e fashat.
Një rast tjetër tejet interesant që na pati ndodhur mua dhe Dr.Bejtush Jahes.Më duket se ka qenë data 27 shkurt 1999..Dora e zezë e paramilitarëve serbë po bënte kërdine nëpër Kosovë, kështu edhe në komunën tonë kishin vrarë një të ri nga Biqeci(Naim Horunin) në një vendrojë, ku punonte. Pasi kryem orarin e punës, u nisëm për në shtëpi. Ecnim rrugës së Bobit e po i afroheshim shkollës së mesme “Voskopoja”, kur pamë se pas nesh po ecte nje xhip i policisë serbe, me “specijalca”, që njiheshin nga veshja e tyre. Shpejtuam hapat dhe i thashë Dr.Bejtës: “E hëngrëm!“ “Po, po shihet” - tha ai. Shpejtuam hapat dhe u futëm në oborrin e shkollës “Voskopoja”. Ata ecnin pas nesh ngadalë, me xhipin e tyre, rreth nja 20 metra larg. Për një moment i dhanë gaz xhipit dhe ushtoi motorri. E kuptuam se po afroheshin të na kapnin e ky do ishte fundi yn. Nuk kishim armë, që të vdisnim së paku duke luftuar, po shkonim kështu si qeni në rrush. Në një moment, kur ata na u afruan rreth një metër, pas shkollës “Voskopoja” dolën rojat e fshatit Bob, diku 20 apo 30 veta. Aso kohe, pas vrasjes së një të riu nga Bieҫeci nga Dora e zezë, banorët e fshatrave dhe lagjeve kishin vendosur roja. Nuk e dinim nëse kishin armë, por kjo bëri punë. Serbët, posa i panë gjithë ata njerëz që dolën pas shkollës, te shtëpia e Nexhat Zharkut, duke menduan se kishte edhe ushtarë të UҪK-së, kthyen xhipin e tyre me vrull dhe ikën. Shpëtuam. Për këtë falënderojmë Zotin e rojat e fshatit Bob. Kur vazhduam rrugën, na keshilluan të mos shkonim rrugës së Kovaҫecit, por të ngjiteshim nga Trupajt, Tronët e Poshtëm, Thaҫët e të dilnim të Tront e Epërm.Por ne shpejtuam që të futeshim te udha e Trupajve, që ishte afër. Te Përroni i Kukajve, ku sot është gurëthyesi i vëllezërve Ҫaka, drejt nesh erdhu një automobil me dy persona, një mashkull e një femër, ecila dukej se ishte serbe. Personi që ishte me të njihej nga ne si i dyshimtë e bashkëpunëtor i serbëve. Femra tundej nën ritmin e muzikës që po dëgjonte. Nuk na thanë asgjë e vazhduan drejt qytetit.Ne vazhduam të ecim.Ishim edhe nja 10 metra afër rrugës së Trupajve, kur xhipi tjetër i policisë serbe u paraqit afër shtëpisë së Shefket Kukës dhe vinte drejt nesh. Atëhere, pa një pa dy, ia dhamë vrapit dhe u futëm në udhën e Trupajve deri afër shtëpisë së Nazmi Trupit. Aty takuam Xhevat Trupin e Fikri Trupin, që ishin edhe dajtë e mi. Xhevati na përcolli deri te rruga e Kurtish Trupit. Ne hymë aty e xhipi i policisë serbe vazhdoi për Kaҫanik. Ne prapë nuk u mbushëm mend e vazhduam përpjetë rrugës dhe kur arritëm te shtëpia e Ilmi Tronit, mixhës së Shefqet Tronit, ku dalluam xhipin tjetër, afër shitores së Bashkim Thaҫit. Pa humbur kohë u futëm në rrugën afër një shtëpie dhe me vrap shkuam deri tek disa roja të Tronëve. Prej aty u futëm te Thaҫet, pastaj te Tronët e Epërm dhe deri në Biҫec, shëndoshë e mirë dhe të frikësuar.
Një ngjarje tjetër e spikatur ndodhi ne fillim të muajit mars, pasi u granatua fshati im Biҫec dhe popullata, nga paniku mori rrugën drejt qytetit. Ata u vendosën, nga zyrtarët e OSBE –së, në shkollën e mesme “Voskopoja” në Kaҫanik, ku erdhën ekipet mjekësore IMC (Internationall medical corps). Me ta ishte edhe Dr.Arben Cami, që punonte për shumë organizata të huaja. U gëzova sepse ai dhe ekipi i tij kishin mbrojtjen e OSBE-se dhe ndoshta do të shpëtonim popullatën. Kishte në mesin e tyre njerëz të frikësuar, të sëmurë, të uritur e të dezorientuar në tërësi. Edhe ne të ekipit të ambulancës Nëna Tereze, unë me dy motram po merreshim me të sëmurët dhe të frikësuarit. Ishte një kaos i vërtetë. Shpejt u dëshpërova, sepse ata mjekët e Dr.Arben Camit, ikën para orës tre, duke thënë se e kishin mbaruar orarin për atë ditë. Nuk na lanë as barna, edhe ashtu kishim mjaft në ambulancën tonë. U tmerrova. Edhe automjetet e portokallta të OSBE-se ikën. Mbeta vetëm unë me dy motra. Mjekët e tjerë më thanë se këta janë bashkëfshatarët e tu dhe ndihmoi. Nëse ke nevojë për ndihmë, dërgo dikë të na thërrasë. E kuptova: të gjithë po frikësoheshin të rrinin me refugjatët e sëmurë, se shpejt mund të vinin serbët dhe t’i arrestonin mjekët.Mbeta krejt vetëm pasi I lirova edhe dy motrat, se nuk doja t,I rrezikoja ato. Dhe, për pak ndodhi më e keqja: disa roje të Bobit më lajmëruan se po vjen me shpejtesi një xhip i policisë serbe dhe një pincgauer. Aty njoha Ramadan Dashin, ushtar i UҪK-së, i cili më tregoi se nga mund të largohesha. U hodha nëpër një dritare nga një lartësi e madhe dhe dola në oborrin e shtëpive të z.Nexhat Zharku e shkova drejt te shtëpia e Ramadan Dashit. Natën e kaluam në shtepinë e Sami Dalloshit aty afër. Sipas nevojës, shkoja e mjekoja ndokë, pasi u largua policia serbe. Më vonë erdhën familjarë nga qyteti e morën biҫecasit në shtëpitë e tyre.
Lufta ishte sfidë shumëdimensionale për ne mjekët e infermierët, që u angazhuam në të. Ishin bombardimet dhe granatimet që shkaktonin frikë dhe panik, dezorientim total të popullatës. Djegiet e shtëpive, vrasjet dhe plagosjet poashtu ishin sfida më vete. Sresi,mungesa e ushqimit, humbja e të afërmve, vdekjet e shpeshta, zhvendosjet e populates… Shumica e plagëve shkaktoheshin nga plumbat dum-dum, që jepnin plagë masovike dhe të fëlliqura.
Një sfidë tjetër, me të cilën u ballafaquam, ishin simulantët, të cilët më shumë vinin nga mesi i ushtarëve. Disa nga frika e disa nga dëshira për kushte më të mira në Maqedoni, disa për arsye të tjera vinin dhe kërkonin vërtetime se janë të sëmurë, që të largoheshin me leje mjekësore, që të mos shpalleshin dezertorë. Kishte mjaft të tillë, sidomos pasi filluan se bombardimet nga NATO-ja. I hetoja ata që janë duke simuluar, por më vinte keq t’u thosha se nuk janë të sëmurë, po vërtetime nuk u jepja e as i mohoja dhe taktizoja të blija kohë. Këtë e hetuan edhe Komandant Luani(Heset Malsiu) e Komandant Ejup Kovaҫi, dhe m’i hoqën qafe disa prej tyre që ishin më këmbëngulës.
Gjithnjë flenim të veshur, që të ishim të gatshëm për ofensivat e mundshme. Ushqimi ishte duke na u mbaruar. Po të zgjaste lufta edhe ndonji muaj, do të vdisnim urie. Në njësitë e batalionit të dytë, te Zharkët, kishte relativisht mjaft ushqim, duke iu falënderuar Ejup Kovaqit, që ishte një furnizues i mirë. Ai me ekipin e tij lëvizte vazhdimisht me një veturë kombi dhe sillte ushqime e veshmbathje për ushtarët.Ishte vërtet guximtar dhe shumë i zoti. Neve ekipit mjekësor na jepte cigare, ushqime të mira kur gjente dhe na ftonte edhe në qaj e kafe shpesh.Kurrë nuk do t’a harroj.
Kisha probleme me lodhjen e vazhdueshme, pasi më duhej tëecja vazhdimisht nga fshati në fshat, nga shtëpia në shtëpi, kudo ishin të plagosurit. Isha 24 orë në shërbim, natyrisht gati gjithmonë e kisha pas Hamdiun, vëllain tim infermier. Kisha humbur në peshë, pasi nuk mund të përfundoja asnjë natë duke vërë gjumë te plotë, pasi vazhdimisht më kërkonin. Asnjë njeri nuk e kam refuzuar apo kthyer mbrapsht. Gjumi po më mbyste. Mezi prisja të vinte fundi i luftës e t’ia krisja gjumit për ditë të tëra…
Më 10 qershor 1999, kur mora vesh se të nesërmën do të hynin forcat e NATO-s në Kosovë. Isha i lumtur dhe sikur po fluturoja nga gëzimi. Atë natë morëm urdhër të zbresim në Vataj, te shkolla e Dubravës. Kishim urdhër të mos provokohen forcat serbe gjatë tërheqjes.Zbritëm në Vataj, dhe unë me Dr.Beqir Prushin, Milaim Berishën, Hamdi Dullovin dhe Bekim Koxhën fjetëm në odën e miqve në shtëpinë e Dr.Nuhi Baftiut. Ashtu siq ishim të lodhur, edhe pse nuk e dinim se si do reagojnë serbët gjatë tërheqjes, ia futëm një gjumi të thellë si të vdekur. Ishte një dhomë e madhe dhe kishte mjaft vend, për dallim nga dhoma te Zharkët që ishte e vogël dhe mezi na nxente. Herët në mëngjes Hamdiu kishte dalë jashtë për të larë sytë dhe kishte parë helikopterët e NATO-s mbi fushën e Dubravës, duke qëndruar pezull. Erdhi me vrap e na tregoi. Nuk po u besoja syve…ishte kjo dita më e lumtur në jetën time.Vrapova drejt ushtarëve duke i përshëndetur me duar. Ishin Gurkhat (njësi britanike që njihen për ushtarët e shkëlqyer). Kontaktuam me ta dhe shtrënguam duart…
Më 12 qershor zbritëm në qytet dhe në mënyrë triumfale erdhëm në Shtëpinë e Shëndetit.Kujdestarinë e parë e mbajtëm atë natë me Dr.Bejtush Jahën, dhe patëm një rast të rëndë, me shok anafillaktik, të cilin e nxorëm me sukses.Barnat i kishim futur nëpër thasë dhe ҫanta të mëdh. Kthimi ynë triumfal do të mbetet i paharrueshëm përgjithmonë.
(Rrëfim i Rufki Krrabës, ushtar i Brigadës 162 “Agim Bajrami”, veteran i UÇK-së e invalid i luftës)
Nga Rrahim SADIKU
Jam rritur me urrejtjen ndaj pushtuesit serb, sepse gjatë tërë fëmijërisë sime, nuk kalonte ndonjë ditë pa dëgjuar për ndonjë të keqe që bënte ai ndaj popullit tim. Ishte rrjedhë e gjatë të këqijash ajo, e filluar që nga koha e ardhjes së tyre në Ilirik e këndej. Këtë ndjenjë urrejtjeje e kishte përjetuar edhe gjyshi im, edhe babai im, edhe i gjithë rrethi im. Edhe babai im kishte luftuar kundër serbëve dhe deri në vdekje kishte bërë atë që kishte mundur kundër tyre, prandaj që nga krismat e para të armëve të lirisë e kam ndjerë ushtar të atdheut. Luftës së armatosur të UÇK-së, me armë në dorë, i jam bashkuar më 1 tetor 1998, kur themeluam togun në fshatin tonë. Mandej kam marrë pjesë në të gjitha organzimet, aksionet dhe veprimtaritë tjera që togu ka bërë në këtë anë dhe kam qenë pjesëmarrës në të gjitha qëndresat e bërfa kundër ushtrisë sonë në Ivajë, Kotlinë, Gajre e gjetiu. Ishin aksionet e pjesëtarëve të UÇK-së dhe qëndresa frontale ato që na e ngjallën krenarinë kombëtare, na e kthyen besimin e humbur dhe na e ngjallën dinjitetin e nëpërkëmbur kombëtar. Me to dita ditës shtohej edhe guximi te njerëzit, ashtu si shtoheshin radhët e Ushtrisë Çlirimtare, ashtu si përhapej fama e saj në botë. Populli e pranoi këtë ushtri si krijesën më me vlerë që kishte dalë nga gjiri i tij. Gjaku që derdhën ushtarët e UÇK-së në çdo kënd të atdheut e bëri atë përditë e më të fortë, përditë e më popullore dhe kërcënim gjithnjëë e më të madh e të përhershëm për ushtrinë okupuese. Okupatori përjetoi disfata të shumta nëpër beteja frontale që pati me UÇK-në. Fronti i luftës e bëri UÇK-në ushtri të popullit, mbrojtëse të lirisë dhe fuqi të ardhmërisë.
Jam plagosur në Stagovë, më 11 maj 1999. Atë ditë, diku rreth orës 4 të mbrëmjes, rojet lajmëruan se kishin hetuar lëvizje të formacioneve serbe në anën perëndimore të fshatit, përballë pikës së vrojtimit, ku që nga terri i parë e deri në mëngjes bëhej roje. Ata treguan se serbët kishin shtënë në drejtim të Isuf Krrabës, i cili ato momente po kthehej në fshat. Ata e kishin bërë këtë vetëm pasi e kishin parë se ishin të hetuar nga rojet tona dhe shtuan se nuk i kishin parë ushtarët serbë duke u larguar. Ishte e mundshme që ata ende të ishin brenda territorit të fshatit. Menjëherë u mblodhën udhëheqësit e njësitit dhe biseduan për rrezikun. Ishte e qartë se kjo hyrje e fshehtë e forcave serbe brenda territorit të kontrolluar nga UÇK-ja kishte vetëm një qëllim: të shihnin nga afër veprimet e ushtarëve dhe të afroheshin natën për t’i zënë në befasi e për t’i detyruar që të dorëzoheshin të gjallë ose të vriteshin të tërë.
Pjesa më e madhe e ushtarëve në ato momente ishin nëpër detyra tëndryshme, vetëm disa nga ata ishin aty. Gjashtë ishin duke patrulluar, katër kishin shkuar për të marrë armatim në kufi, pesë ishin rojë dhe ata që i kishim pranë duhej të ruanin objektet tona.
“Ju dy ejani me mua! – na tha komandant Remziu Kraba Ramiz Sallahut e mua. Ju tjerët qëndroni këtu dhe të jeni gatuRefki Krrabës, që në ato momente i kishin shtrënguar armët. - Ju të tjerët qëndroni në pozicione rreth shtabit dhe të jeni plotëisht gati, se serbët cakun e kanë këtu!”
Dhe u nisëm e shkuan drejt vendit ku duhej të ishin ushtarët serbë. Rrugën e bëmë në qetësinë më të madhe. Arritëm pa u hetuar. Ato ditë sa kishte filluar të formësohej dushku i parë dhe ai na shërbeu si mbrojtje e mirë. Nisëm të shkonim para tejet ngadal, duke pritur të takonim nga çasti në çast në forcat armike. Dikur Ramizi mori anën e majtë, Remziu mbeti në mes e unë shkova nga e djathta. Në një moment pash një ushtar që po rrinte në këmbë e po bisedonte me disa të tjerë, që ishin shtrirë. Ua bëra me shenjë shokëve të kishin vëmendjen. Remziu e unë i kishin ata në thumb ushtarët, mu para grykës së pushkës. Por, veshja e tyre ishte e larme, pothuaj si e jona dhe ata mund të ishin edhe ushtarë të UÇK-së, prandaj nuk duhej ngutur. Komandant Remziu na kishte dhënë urdhër që asnjëri të mos shtinte pa urdhrin e tij ose pa kërcitur e para pushka e tij. Për të vëretuar gjendjen, Remziu ia bëri me dorë ushtarit që ishte në këmbë dhe ai për një kohë ngeli i befasuar, i nemitur. Mandej ai e mblodhi veten dhe na e bëri shenjë që të afroheshim tek ata. Por, ai nuk po guxonte të konsultohej me të vetët. Me siguri ishte serb, u binda dhe i fola me të butë Remziut “Të shtijmë ore, se kemi shansin ti befasojmë, përndryshe na vranë serbët!” – thash. “Po sikur të jenë tanët?” – hamendsonte ende Remziu e Ramizin nuk po e shihja. “Të qëllojmë se shkuam” – shtova me padurim Rufkiu. Në atë moment ushtari serb u rotullita dhe u mundua të shtrihej përtokë, po u qëllua nga pushka e Remziut, të cilën menjëherë e shoqëruan krismat e armës sime e të Ramizit. Pothuaj menjëherë jehuan edhe armët e ushtarëve serbë, që kishin qenë duke pushuar nën dushk dhe plumbat vërshuan nga të gjitha anët. Ishin shumë dhe mund të na vrisnin lehtë.
“Gjuani me bomba!” - u thash atyre e vetes, si me gjëmim, sepse mund të shkonim gjakhumbur. Dhe sa hap e mbyll sytë mbarë vendin e drodhën bombat tona, nga të cilat serbët e humbën toruan dhe kur u shua jehona e tyre, sikur u bë një qetësi varri, e cila prishej vetëm nga klithje e ofshamje të të plagosurve, që vinin nga ana e serbëve. Kjo na dha forcë e kurajo dhe me të shpejtë hodhëm edhe bomba të tjera mbi serbët, nga të cilat tek ata nuk mbeti më frymë luftarake. Por, edhe ne ishim të rrezikuar. Na ishim mbaruar pothuaj të gjitha municionet e ndihmë nuk prisninim shpejt. Ndërsa bombat tona ishin dëgjuar larg dhe në Fabrikën e Tullave “Silcapor”, e cila nga ai vend nuk ishte as dy kilometra larg, gjendeshin me qindra ushtarë serbë, që do të vinin menjëherë për të ndihmuar të vetët.
Por, nuk guxonim t’ua bënim me dije serbëve gjendjen tonë. Të tre qëndruam ashtu pa lëvizur mjaft gjatë dhe ndërkohë kishte rënë muzgu. Nga ishin serbët kishte ofshamje, zvarritje, po gjuatje jo. Dikur heshti çdo gjë dhe Remziu na e bëri me shenjë që të tërhiqeshim. Remziu e Ramizi dolën nga vendi i rrezikut, por ata nuk e hetuan se unë nuk po i përcillja nga prapa. Sepse vetëm kur desha të filloja tërheqjen e pash se nuk lëvizja dot e se kisha marramendje. E hetova se isha plagosur. Kisha shumë lodhje dhe as mund të thërrisja për ndihmë, edhe sikur të doja. Sigurisht isha plagosur nga ndonjë plumb kuturu që kishin zbrazur ushtarët serbë. Duke i testuar me mend pjesët e trupit, e hetova një therrje që më vinte nga llëra e krahut të majtë, po tashti që po i kushtoja vëmendje, ajo nisi të therrte në tërë atë anë e gjoks. Gati po alivanosesha, kur ndjeva se më ngritën e më hynë nën krah Remziu e Ramizi. Ata më tërhoqën nga vendi që ishte larë nga gjaku im dhe u nisëm për në shtab. Prania e tyre më kthjelloi. “Më duket se jam plagosur në krah e në gjoks... Nuk e di sa plagë kam, po më duket se nuk e kam shumë rënd” – i qetësova ata.
Në Shtab më dha ndihmën e parë Bekim Gudaqi, i ndihmuar edhe nga të tjerë dhe pa shkuar shumë kohë erdhi edhe Dr. Fadil Gashi dhe ai konstatoi plagën në krahun e majtë dhe të skuqurën e madhe në gjoks, e cila më shkaktonte mjaft dhembje dhe ishte pasojë e një plumbi që kishte qëlluar në shkrepëse që mbaja në xhepin e këmishës dhe ajo kishte pëlcitur e më kishte djegur anën e majtë të gjoksit, por mua më e kishte shpëtuar
Ndërkohë të gjithë ushtarët ishin alarmuar. Krismat e pushkëve e të bombave ishin dëgjuar edhe në fshatrat përreth dhe të gjitha njësitet kishin nisur korrierët për të marrë vesh se çka kishte ndodhur. Erdhën shumë ushtarë për të më vizituar dhe më uruan plagët e lirisë. Të nesërmën u mbajt takim me komandantët e të tri togjeve të Kompanisë së Parë të Batalionit të Dytë dhe situata u pa si mjaft e rrezikshme, prandaj u vendos që shumica e efektivit të togut të Begracës të mbetej në Stagovë, kurse togu i Kaçanikut të Vjetër dhe ai në Krivenjevë të qëndronin në gjendje të vazhdueshme gatishmërie. Mandej disa luftëtarë shkuan në vendin ku kishim luftuar dhe atje gjetën një karikator automatiku me 27 fishekë, një tromblon antitank për pushkë dhe shumë gëzhoja plumbash. Vendi ku një ditë më parë kishin qëndruar ushtarët serb ishte i ndotur dhe në disa pjesë trualli ishte i mbuluar me pllanga gjaku. Unë jam shëruar në Stagovë dhe nuk u largova nga njësiti, edhe pse këtë ma rekomanduan mjekët. Për shërimin tim falënderoj ekipin mjekësor të UÇK-së nga Brigada jonë e veçmas Dr. Fadil Gashin dhe ndihmësit e tij.
Rrëfim i Veton Krasniqit, invalid i luftës, ushtar i Bigadës 162 “Agim Bajrami”
Nga Rrahim SADIKU
Ishte kulmi i ofansivës serbe kundër forcave të UÇK-së në Ivajë dhe ne gjendeshim në pozitë shumët pabarabartë me armikun. Por, e kishim vendosur të qëndronim deri sa të kishim mundësi. E gjithë nata kaloi me të shtëna të herëpashershme edhe me lëvizjen e artilerisë së armikut në drejtim të pozicioneve tona. Dita e 8 marsit 1999 agoi e ktjellët dhe mjaft e ftohtë, pasi vende vende ende kishte borë. Po prisnim sulm frontal nga forcat serbe. Posa kaloi ora shtatë e mëngjesit, nga pozicionet që kishin zënë serbët nisi zhurma dhe pas pak kah ne u hodhën me dhjeta granata, që binin shumë afër nesh. E hetuam se serbët na kishin vëzhguar gjatë tërë natës dhe e dinin me saktësi se ku ishim vendosur. Isha duke menduar të ndërroja vendqëndrimin, kur mu pranë meje, ndoshta vetëm një metër larg, pëlciti një granatë, e cila sikur më përvëloi, sepse fytyrës ndjeva flakën e zjarrin e nëpër trup përvëlimin e hekurit. Kur ngrita dorën kah faqet, ajo u mbulua nga gjaku. Një copë granate, rreth tetë centimetra e gjatë dhe e hollë, më ishte ngulur në krah. E hoqa pa hezituar. U ngrita të largohesha nga ai vend rreziku kur pëlciti pothuaj në të nëjtin vend edhe granata e predha e dytë, ciflat e së cilës më kapëluan shumë pjesë të trupit dhe unë u plandosa përdhe. Ata që më kishin parë se çka më kishte ndodhur, kishin menduar se më kishin vrarë dhe gëzimi i tyre ishte shumë i madh kur u ngrita në këmbë e nisa të largohesha. E pashë se nga kjo granatë ishte plagosur edhe Milazim Krasniqi. Kisha ecur rreth 100 metra, kur erdhi mjeku Besim Ilazi dhe më pastroi e lidhi plagët shpejt e shpejt dhe u nisëm të largoheshim. Fati që u larguam, sepse nuk kishim bërë dhjetë metra, kur pëlciti granata tjetër mu në vendin ku pak më parë kishim qëndruar ne. Mandej deri në mbërmje kam qëndruar ashtu, së bashku me të tjerët, në front e në pritë, sipas zhvillimit të ngjarjeve. Kah mbrëmja jemi nisur me kushëririn tim Zyhri Krasniqin e kemi shkruar në stacionarin në Ivajë, ku kishte disa të plagosur të tjerë, si Murat Loku, Naser Hasaj, Mehmet Bilalli, luftëtar nga Lubizhda e Vitisë e të tjerë, i plagosur rëndë në Puset e Nikës. Pasi ofansiva serbe nuk po ndalej, jemi detyruar që pa shkuar një orë të ndërrojmë vendqëndrimin e të shkojmë në Lagjen e Smakëve. Për ne kujdesej dr. Dërgut Çuni, që ishte shumë i shqetësuar. Nuk e di për të tjerët, po unë nuk i kam ndjerë edhe aq shumë dhmebjet e plagëve, ndoshta pse pata fatin që të mos kisha asnjë prekje në eshtra.
Nga Smakët jemi tërhequr në fshatin Kovaçec, në shtëpi të Fehmi Tronit, ku kemi arritur shumë të lodhur dhe mua më kishte kapluar gjumi menjëherë. Ashtu tëgjumur më kishin zhveshur, pastruar e lidhur plagët dhe kur u zgjova më vonë u ndjeva mjaft i lehtësuar, sidomos pas veshjes së rrobave të pastra. Me mua ishte edhe Adem Kolshi, i plagosuri i parë i këtyre luftimeve, i cili atë ditë u kuç në radhët tona dhe për fatin e tij, u plagosur që në krismat e para. Pa shkuar shumë kohë aty ka ardhur i ndjeri Fadil Berisha, i cili e ka marrë Ademin dhe e ka dërguar për mjekim në Maqedoni, prej nga u kthye shumë shpejt e më mori mua dhe më dërgoi në ordinancën e Shyqeri Hysenit në Ferizaj, ku më kanë bërë dy fotografi rentgeni e mandej më kanë dërguar në Ordinacën “Bodrumi” ku janë munduar të mi nxjerrin copat e granatës nga shpina, por nuk patën sukses. Pas këtyre intervenimeve, Fadili më dërgoi në shtëpinë time, në Kaçanik të vjetër, ku tashmë vepronte njësiti i UҪK-së dhe aty jam kuruar nga dr. Bejtush Jaha, nga dr. Fadil Gashi e më shpesh nga stomatologu dr. Besim Ilazi, pasi atë kohë ai jetonte në Kaçanik të Vjetër. Me të marrë veten jam renditur në radhët e njësitit tim dhe si ushtar kam qëndruar deri në fund të luftës. Tash jam duke punuar në Posttelegarfin e Kosovë, në Ferizaj dhe me shëndet nuk jam aq keq, pos kur ndërron moti dhe atëherë ndjej ngacmime nga copat e granatës që ende i kam nëpër shpinë.
(Rrëfim i Izjadin Manit, invalid i luftës, ish ushtar i Brigadës 162 “Agim Bajrami”, Kaçanik)
Nga Rrahim SADIKU
Fati im e deshi që pjesën më të madhe të luftës për liri ta kaloja si i plagosur. Herën e parë u plagosa befasisht dhe në rrethana që as sot nuk ia sqaroj vetes, por plagën në këmbë e kisha të thellë dhe mjaft të rrezikshme. Shpëtova nga më e keqja duke iu falënderuar sakrificës së shokëve dhe kujdesit të vazhdueshëm të Dr. Fadil Gashit e ekipit të tij. Kjo më mundësoi që të shërohesha në kuadër të togut, pa u larguar nga ushtarët tjerë. Rrethimi i plotë i Stagovës nga ushtria e paramilitarët serb dhe sulmi i madh serb mbi të filloi ende pa aguar dita e 21 majit 1999 dhe ushtarët e tonë u gjendën para shumë obligimeve: të mbronin mbi 300 civilë që ishin në fshat, të mronin nderin e UÇK-së dhe t’i jepnin armikut atë që e meritonte, plumbin. Por, ishim në rrethana shumë të pabarabarta. Fshatin e kishin mbuluar tankse, autoblinda, praga e mjete të tjera luftarake, që mund ë ishim mbi pesëdhjetë në numër, pra kishte më shumë mjete të blinduara sesa që ne ishim ushtarë. Komandanti i Kompanisë, Remzi Krraba, e vlerësoi se parësore ishte të shpëtoheshin civilët dhe për këtë ngarkoi sektorin mbrojtjes së popullatës që vepronte në fshat dhe Ekrem Gudaqin e mua na caktoi që të merreshim me përcjelljen e civilëve,si ushtarakë. Mua nuk më ishte shëruar plaga ende dhe kjo detyrë ishte më e mundshmja që mund ta bëja. Por, unë e Ekrem Gudaqi e patëm të qartë kishim përgjegjësi të madhe dhe se na ishte ngarkuar një detyrë mjaft e rrezikshme. Prandaj u nisëm shpejt e pa lejuar zhurmë e veprime që do të na vinin në shënjestër të armatimit armik, të cilin mendonim se e kishim lënë prapa. Kur dolëm te Kumullishtja, menduam se i shpëtuam ata që kishim marrë në mbrojtje. Mbetëm të befasuar kur i pamë serbët përballë neve. Ngelëm pa fjalë dhe pa mundësi të gjenim zgjidhje qëndrese. Dhe menjëherë u gjendëm nën breshërinë e plumbave të tyre. Sigurisht ata na kishin shikuar me dylbi dhe plumbi i parë më rroku mua në gju. Plumbi i dytë e plagosi për vdekje djalin e Rrustem Gudaqit, Fitimin, kurse disa plumba desh e vranë edhe djalin tjetër të tij, Trimin. Sigurisht serbët kishin synim të na i vrisnin fëmijët. Ekremi vrapoi të shpëtonte Trimin dhe kështu humbëm kohë për të vepruar dhe serbët na u afruan shumë. E pashë se krejt çka mund të bënim ishte të vriteshim të gjithë aty ose të binim në duar të armikut. Duke më shkuar gjaku rrëke e rrëshqanas u tërhoqa në kaçuba. Ekremi mbeti në rrethim me civilët. Aty në kaçuba, ku me mua u bashkuan edhe djemtë e Ramiz e Ruzhdi Sallahut, kam ngelur tërë ditën dhe kam parë vrasjen e masakrimin e civilëve, rrahjet e shfryrjet çnjerëzore të paramilitarëve serbë mbi ata që ishin të pambrojtur, të sëmurë e të paaftë për të bërë diçka. Ata vranë 13 civilë, fëmijë, gra e pleq dhe torturuan shumë nga civilët. Mandej i rërhoqën dhe i larguan për në fshat,të cilin kishin filluar ta digjnin nga të gjitha anët.
Në mbrëmje serbët u tërhoqën dhe në fshat hyrën shokët tanë, por kudo kishte mina dhe ishte rrezik të ecej. Berdin Dashi ishte i pari që u plagos nga minat. Kishte rënë nata kur mua më tërhoqën dhe më vendosën në një livadh, kur ndihmën e parë ma ofroi Bekim Gudaqi me disa ushtarë që e ndihmonin. Pas pak kohe erdhi Dr. Fadil Gashi me ekipin e tij dhe më pastruan plagët e më dhanë barëra, që pak a shumë më qetësuan. Nuk kam fjalë për ta përshkruar atë natë dhembjesh, ferri e dhembjesh, kur vdekja e jeta ishin kudo së bashku e ku e secili shikim të tregonte se armiku kudo kishte bërë më të keqen që kishte mundur.
Në mëngjes u plagosën nga minat ushtarët Rrahim Sadiku e Qemajl Ahmeti dhe doli se ishim nëntë të plagosur gjatë asaj ofansive. Rrahimin e Beredinin, pasi ishin të plagsour rënd, i dërguan për shërim në Tetovë, kurse unë edhe kësaj here u shërova në fshatin tim, nën kujdesin e pandërprerbë të Dr. Fadil Gashit, Avdi Tahirit, Lulzim Krasnqit e anëtarëve të tjerë të ekipit mjekësor që vepronte në Stagovë, Kaçanik të Vjetër e Begracë.
(Kujtim për Astrit Sulin, djaloshin nga Lumasi i Beratit)
Nga Afrim Matoshi
Ishte fillimi i vitit 1999. Bënte shumë ftohtë e edhe më ftohtë ndjenim kur dëgjonin lajmet nga Kosova, për të përzënët nga vatrat e tyre, për të burgosurit e për të humburit dhe nuk gjenin dot ngushëllim, as në punë, as në banesë e as në biseda me të njohur. Më duket se ishte mesi i janarit, diku rreth orës nëntë, kur po bënim pauzën e mëngjesit, kur dikush tha se kishte ardhur koha që edhe ne të tregohehsim e të shkonim atje ku ato momente gjendeshin ata që me të vërtetë e donin vendin dhe popullin. Atë kohë punoja në kantonin e Zugut, në Zvicër dhe shikuar nga aspekti material i kishim punët mirë, po shpirtërisht kurrë nuk ishim ndjerë më keq. Me t’i dëgjuar fjalët e atij shokut tonë u ndjemë edhe më keq dhe i lamë të gjitha e dolëm për të pirë kafe diku më larg vendit të punës. Atje e bleva një gazetë për të lexuar. Menjëherë më ra në sy artikulli për masakrën që kishin bërë forcat paramilitare e militare serbe në Reçak dhe me lotë në sy ua lexova edhe të tjerëve. Nuk mundëm të pinim as kafën, po dolëm e u endëm qytetet si të ndërkryer. Unë me vete gjatë asaj koke e vendosa definitivisht që t’i bashkangjitem UÇK-së. Në mbëmje këtë vendim që mora ia thash edhe Vetonit. I thash pastaj se ai duhej të kthehej në punë, sepse unë do të shkoja në luftë, duke u lajmëruar vullnetar dhe ai nuk ma prishi vendim që kisha marrë.
Kaluan edhe disa ditë ashtu e mandej, pasi isha paraqitur te personat përgjegjës për rekrutim, më erdhi lajmi se do të niseshim nga Lucerrni, së bashku me shumë bashkatdhetar. Kur u tubuam në Lucern, kishin dalë të na përcillnin bashkëkombas nga shumë qytete zvicerane. Ne dolëm para tyre të veshur me uniforma të UÇK-së dhe kjo bëri përshtypje të madhe tek të gjithë. Na përcollën me duartrokitje e thirrje të fuqishme për ushtrinë tonë trime, për Kosovën e dashur, për lirinë e saj. Ishin ato momente që kurrë nuk mund të harrohen dhe ne mbatën në kujtesë gjatë gjithë rrugës që bëmë e në mendjet tona ruhen edhe sot si të gjalla. Pas shumë peripecive arritëm në Durrës. Për mua ishte hera e parë që po hyja në Shqipëri, të cilën, ta them të vërtetën, e kisha ëndërruar krejt më ndryshe, por edhe ashtu si ishte e si po e shihja, e doja jashtë mase, sepse ishte Shqipëria, vendi im, populli im, krenaria ime.
Pasi qëndruam pak në Durrës, u nisën dhe mbërrimë në Burrel, ku ishin vendosur rekrutët e UÇK-së për të ushtruar. Aty, gjatë atyre ditëve sa vazhduam të ushtronim e të jetonim, kishim fatin të njiheshim me shumë bashkëluftëtar nga të gjitha trevat shqiptare. Në Burrel kam pasur fatin të njihem edhe me Astrit Sulin, djaloshin e fuqishëm e shumë të shoqërueshëm nga Lumasi i Beratit. Njohja jonë u bë përmes bashkëluftëtarit tonë, Selami Ramiqit, i cili me të ishte shumë i afërt. Pastaj rasti e deshi që ne të takoheshim disa herë gjatë atyre ditëve dhe edhe sot i kam të freskëta ato që i kemi thënë njëri tjetrit, ato fjalë atdhedashurie e mençurie që kam pasur fatin t’i dëgjoj nga Astriti. Po edhe më shumë më agroi me të një ngjarje, që për mua doli e papritur. Një ditë, derisa po pushonim në kohën e drekës, me disa shokë dolëm të merrnim byrekë, të cilët aty i sillnin fshatarë të Rrethit të Burrelit. Me t’u afruar te rrethojat e kampit, pashë një ushtar që pikturonte një ushtar tjetër dhe më la mbresë të madhe përqendrimi i tij. U afrova dhe e pashë se piktori ishte Astriti. Ai nuk më kishte thënë kurrë se pikturonte aq mirë dhe u ndala e po e përcillja punën e tij me kërshëri. Ai më vërejti dhe, në një moment kur u ndal të shlodhej, më tha se nëse doja, mund të më pikturonte edhe mua. “Për çfarë do t’më duhej ajo pikturë, tash kur po shkojmë në luftë, apo vetëm për ta pasur barrë“ – i thashë dhe prita që ai ntë zemrohej. Piktori qeshi dhe mëu afrua. “Mu tash kur po shkojmë në luftë një pikturë luftëtari duhet edhe më shumë. Nëse kontaktojmë me gazetarë e me përcjellës të rrethanave këtu ose edhe me të huaj, u tregojmë se si ndjeheshim, çfarë morali kishim e me çfarë elani prisnin momentin për t’u nisur që të marrnim pjesë në luftë. Nëse vritemi, nëse kemi fatin të biem dëshmorë të lirisë, piktura do të mbetet një shenjë i rrallë nga ne, pasi ajo, po i shpëtoi luftës, nuk do të vdes kurrë... Ja pse duhet një pikturë luftëtari...” Nuk e vazhdova më dialogun me të, po që nga ai moment disi fillova ta doja, ta nderoja e ta respektoja edhe më shumë.
Ishte një rast shumë interesant ai kur ne e dhamë betimin. Pas përfundimit të ceremonisë, kur po uronim njëri tjetrin, ai më tha: “Afrim, ushtar i kujt je që nga ky moment?” “Ushtar i Kosovës” – ia ktheva me mburrje. “Por, ti sapo e dhe betimin për të qenë luftëptar deri në çlirimin e plotë të trojeve shqiptare dhe për bashkimin e tyre në një shtet të vetëm – më tha. E kishe megjithë mend apo vetëm sa për të kaluar nëpër ato fjalë që na janë dhënë e për të bërë betimin, si formalitet.” “Jam që t’i përmbahemi pikë për pikë betimit që dhamë“ – ia ktheva. Ai më përqafoi me vfrull dhe shtoi: “Pra, të gjithë sa eu betuam këtu jemi ushtarë të Shqiptarisë!” Dhe realisht, duke luftuar për Kosovën, ne ishim të gjithë Shqipërisë dhe po realizonim ëndrrën shekullore të të gjithë shqiptarëve, kudo ishin e kudo jetonin ata.
Mandej u nisëm për në front. Unë pata edhe një fat tjetër, kur më 26 maj 1999, në betejën e ashpër që zhvilluam kundër forcave serbe në kufirin shqiptaro-shqiptar, Astrit Sulin ta e kisha shumë afër, vetëm dyzet metra distancë na ndanin. Gjatë luftimeve e pashë trimërinë e tij, strategjinë e tij dhe urrejtjen e madhe që kishte për armikun tonë shekullor. Ai i ri ishte simbol i të gjitha atyre që duhet ta karakterizojnë një njeri e një luftëtar lirie. Kurse në luftimet që bëmë më 27 maj unë u plagosa rëndë dhe nga fronit më tërhoqën pa vetëdije, kurse kohë më vonë mësova se plagosja ime kishte ndodhur vetëm një orë para se Asrit Suli të binte dëshmor në Altarin e Atdheut, të bëhej një me lirinë e tij. Po ato orë ishte plagosur rëndë edhe Selami Ramiqi.
Lajmin për rënien e Asritit e kam mësuar në Spitalin e Kukësit, pasë shtatë ditësh. E kisha shumë të vështirë të besoja se nuk do ta shihja më luftëtarin beratas që e sheshti me aq shpirt lirinë e Kosovë e të të gjitha trojeve etnike. Megjithatë, ngushëllohemi që zuri vend në këto themele lirie, që u bë simbol i bashkimit real të kombit dhe që e derdhi gjaku mu aty ku dikur ishte kufiri që përçante e plagoste kombin. Ai është aty për të treguar se ai kufi nuk do të jetë ndarës kurrë më.
Prandaj, sa herë që takohemi me Selamiun, Agimin, Halilin, Nuhiun, Xhelalin e bashkëluftëtarë të tjerë, kujtojmë me krenari, me dhembje e ma mall shokun tonë, trimin tonë, dhe me mburrje i themi përsëri e përsëri fjalët e betimit që jepte secili luftëtar i UÇK-së: "Si pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave të pushtuara të Shqipërisë dhe për bashkimin e tyre...!"
(Rrëfim i Feriz Dedës, invalid i luftës, ish epror ushtarak në Brigadën 162 “Agim Bajrami” të Kaçanikut, ZON)
Nga Rrahim SADIKU
Më 3.3.1999, pasi shkuam në Ivajë, u caktova komandant togu. Ato ditë bëmë ushtrime të ndryshme dhe kalitje ushtarake, të cilat na vlejtën shumë në ditët që vijuan, deri në mëngjesin e 8 marsit, kur patëm përballjen e parë me ushtrinë serbe. Pasi kishim vërejtur lëvizje të njësiteve të blinduara serbe, disa njësi tonat menjëherë kishin shkuar në vendin që e kishim përcaktuar si vijë të frontit dhe po rrinin në gjendje gatishmërie. Diku rreth orës 7, pasi kemi ngrënë të mëngjes, e kam rreshtuar togun në Lagjen Rexhaj dhe pastaj kemi shkuar e u jemi bashkuar njësiteve të tjera, te Lagja Mulaku e fshatit Ivajë dhe aty Komandant Era (Ejup Runjeva) na e mbajti një fjalim, për të na njoftuar me gjendjen dhe për të na e forcuar moralin. Kurse unë, me shaka, u thash luftëtareve se ai që do të jetë i sukseshëm atë ditë, do të merrte pushim meritor e të gjatë, pas ofanzivës. U nisëm dhe te pjesa e fshatit e quajtur Liqeni na ra radha të shtriheshim në vijën e sapokrijuar të frontit, përballë vendit te quajtur Buzovik. Pa shkuar shumë kohë filluan të shtënat mu përballë nesh, ku ishte një mal i vogël. Mandej të shtënat gjëmuan nga të dy anët e Buzovikut. Atje më shumë dëgjohej një mitroloz kundër këmbësorisë, plumat e të cilit arrinin deri te ne dhe breshëritë e tij nuk kishin të ndalur. Kërkuam mos ndokush nga ne kishte ndonjë armë të fuqishme, e cila do të arrinte ta ndalte zjarrin e mitrolozit. Por, fatkteqësisht, ne nuk kishim ndonjë armë të atillë. Unë më parë kisha qenë pjesëtar i luftës se Vukovarit në Kroaci dhe kisha njohuri se ku dhe si mund të shkatërrohej ai mitroloz, por mjetet për ta realizuar këtë më mungonin. Naim Topojani qëndronte në këmbë, pas një lisi. Afër tij ishte Adem Kolshi, Veton Krasniqi, Milazim Krasniqi (kërkoj falje nga të gjithë ata që ishin aty e nuk ua përmenda emrat. E rëndësishme është se gjithe ishim se bashku dhe gjendeshim nën të njëjtë breshëri armesh të armikut, të kalibrave nga më të ndryshmit). Pas pak u plagos Adem Kolshi. E ndihmuan disa shokë që të tërhiqej, pasi ishte plagosur mjaft rënd. Pas një kohe, jo shumë të gjatë, është plagosur Veton Krasniqi dhe pasi ishin afër, thuaja se menjëherë është plagosur edhe Milazim Krasniqi. Gjatë tërheqjes së armës së Milazimit, më humbi një karikator i mbushur dhe mbeta vetem me një karikator, të cilin e kisha në pushkë. Po përmend se gjithsejt kisha 120 plumba, me të dy karikatorët e tashti mbeta me vetëm 90 plumba. Prandaj mua dhe gjitë të tjerëve na duhej kujdes mjaft i madh për ruajtjen e municionit. Cakun duhej ta qëllonim vetëm kur të ishim të sigurtë. Gjatë luftimeve isha afër Besim Ilazit. Besimi ishte në mes meje e Ali Aqif Lokut. U dëgjuan rënkime dhe Besimi tha se po shkonte t’u japte ndihmë, se ishte plagosur dikush, pas nesh. Nuk vonoi shumë dhe Besimi u kthye e më tha: “Feriz, dy luftëtarë na u vranë.” E pyeta se a kishte mundur t’u ndihmonte sado pak. “Jo – tha, atyre u kishte rënë granata në mes dhe nuk ishte as mundësia më e vogël të bëhej gjë për ta (ishin vrarë Qani Luma e Murat Lika). derisa biseduam granatimet dhe te shtenat nga krejt arsenali i armikut nuk kishte te ndalur,ma se shumti qe kisha friken nga minahedhesit pasiqe nga pervoja e mehershme e dija se do tna nxirrnin nga pozicionet vetem me minahedhes(sepse une isha pas nje lisi qe vetem minahedhesi mund te me nxirrte nga aty ishte i dredhuar une i shifja armiqt mund te gjuaj ne ta kurse ata ne mua kot e kishin) derisa perfunduam bisedën me Besimin. Dy granata kanë rënë afër liqenit, kurse granata e tretë ka ardhur në drejtimin tonë, madje erdhi sipër nesh dhe nga përvoja e kuptova që mund të godiste direkt në ne. Vetëm sa thash me vete: “Ishalla shpëtojmë”, tek vendi ku isha më heret me Besimin dhe i kishim vërejtur vëzhguesit serbë, ka rëne granata. Për fat Besimi kishte ndërruar pozitën, por prapë ishte afër vendit të eksplodimit të granatës, mund të them lirisht se ishte shumë më afër se sa unë. Kam ndjerë se befas më ishte nxehur këmba dhe i thash: “Besim, më duket se më rroku granata”, po ndoshta kam folur edhe më shumë, nuk e di, vetëm e di se nxehtësia në këmbë po më bëhej e padurueshme dhe Besimi ka tentuar të më afrohet për të më dhënë ndihmë, por në ato momente janë shtuar të shtënat e armikut dhe plumba binin si shi, shumë afër ne të treve, sa me duket që në çdo pëllëmbë toke nguleshin qindra plumba. Ne nuk kishim mundësi as të ngrinim kokën nga breshëritë e pandërprera. Edhe Aliu ishte aty afër dhe ai e Besimi kanë shtënë në drejtim të armikut. Armiku u step nga të shtënat tona dhe kjo më hapi rrugën për t’u tërhequr. Jam ngrehur në këmbë dhe jam nisur të largohesha nga aty, me pushkë në dorë. Nuk mund të ndahesha nga pushka as në ato momente, pasi e dija që armiqtë mund të me dilnin në rrugë, në çdo moment). Jam larguar nga aty, duke u fshehur lis pas lisi. Kur ktheva kokën prapa, në një moment, shikova si qëndronin stoikisht në vijën e frontit dy luftëtarët sypatrembyr, Besim Qamil Ilazin e Ali Aqif Lokun, të dy nga Kaçaniku i Vjetër dhe me të cilët sapo isha ndarë. Mu dha të kthehesha, por mbizotëroi arsyeja, sepse ata mund t’i pengoja e t’u bëhesha barrë, po të ndihmoja gjë nuk kasha mundësi. Ecja e dëgjoja se si mbi shokët e mi po vazhdonte sulm i pa rreshtur armik, me të gjithë arsenalin e madh të armëve më të sofistikuara, derisa ata i rrinin përballë me automatik, bomba e me ndonjë mitroloz e zoll. Gjatë tërheqjes sime kam hasur edhe në shumë lufëtarë që po qëllonin mbi armikun, edhe pse ishin nën breshëri të pandërprerë të tankeve, pragave, e armëve të tjera nga më të ndryshmet. Nga rreziku i plumbave të armikut u lehtësova pak pasi kalova një livadh dhe dola te Pika 1 e rojes, ky takova Naim Topojanin me disa luftëtarë në pozicione dhe u ndala aty. Më digjej i gjithë trupi nga etja dhe më bëhej se kisha zjarrmi të madhe, edhe pse bënte mjaft ftoht. Ata më dhanë një shishe, e cila kishte vetem pak ujë në fund. Kërkova ende, por më thanë të mos pija shum ujë, sepse mund të rrezikoja veten. Dhe qëndrova me këta luftëtarë një kohë. Më duket se dikush tregoi në komandë se isha plagosur, se vetëm kur pash që erdhi një luftëtar dhe me tha se e kishte urdhëruar komandanti të më thoshte se duhej të tërhiqesha nga vija e frontit. Edhe bashkëluftëtarët më thanë: “Feriz, ec se ndoshta më shumë na pengon, sepse je i plagosur dhe nuk i dihet. Shko sa je ende i nxehtë dhe sa nuk e ke kuptuar sa sa rend je i palgosur…” U nisa për në fshat. Rrugës kam takuar Azem Gurin (komandant batalioni), Shefket Kukën dhe disa të tjerë dhe ata më treguan se nga duhet të shkoja, për të arritur deri te të plagosurit e tjerë. Pas pak kam parë komandantin Qamil Ilazi (Bardhi), i cili më tha: “Eja këndej, me shëndet plaga, më vjen mirë që po të shoh të fortë e të mbushur vullnet”. Dhe caktoi ushtarin Rexhep Muharrem Berisha që të më përcjellte deri te njësiti tjetër. Gjatë këtij udhëtimi kemi kaluar nëpër lagjen Lutaj dhe kemi arritur deri tek ekipi mjekësor, që ishin duke u marr me të plagosurit tjerë, gjatë asaj dite të rëndë. Sapo më panë, menjëherë më janë afruar mjekët Dr. Dërgut Çuni, Dr. Bejtush Jaha e disa të tjerë dhe kanë filluar të më trajtonin plagët. Shpejt konstatuan se unë kisha ende një copë granate në kembë dhe unë e kapa dhe e hoqa me dorë. Motra Gyltene Troni më tha mos e heq se e infekton plagën, por unë tashmë e kisha larguar. Shpejt më kanë dhënë ndihmën e parë. Të gjithë mjekët kujdeseshin për mua dhe kjo më dha edhe më shumë forcë. Për fat nuk kisha rrezik për jetë. Por, nuk shkoi shumë kohë e dikush tha se ishin duke na u afruar njësitet paramiltare serbe. Me ne ishin edhe shumë civilë dhe si komandant togu që isha, kam urdhëruar Sylejman Runjevën, për të cilin atë moment nuk e dija se kush ishte, por dukej më i pjekur ndër ushtarë tjerë, që të rreshtonte në vijë frontale të gjithë ushtarët që ishin aty, për të mos e lejuar armikun të futej aty. Pastaj na është afruar Imer Luta, nga Ivaja dhe më tha se mund të na ndihmonte, sepse e njifte terrenin dhe se mund të na nxirrte nga aty, pasi ishim të rrehtuar dhe na duhej domosdo të tëriqeshim sa më parë, për të shpëtuar luftëtarët e plagosur e civilët e paaramatosur. Me Imerin ishte edhe Islam Spahiu, për të cilin kisha dëgju se kishte ecur më shumë nëpër male sesa nëpër rrugë, duke shpëtuar shumë njerëz nga ndjekja e policisë serbe. Kërkova nga ai që të merrte përsipër drejtimin e tërheqjes. Ishte afruar mbrëmja dhe te ne erdhi Hajrush Kurtaj, zëvendëskomandant i Brigadës me pyeti si isha. I thash se isha mirë dhe ia shpjegova çka kishim vendosur. Ai e miratoi vendimin tonë dhe pasi i kemi vendosur disa luftëtarë në pozicione, jemi nisur rrugës të prirë nga Islam Spahiu. Me ne janë bashkuar edhe shumë të rinj nga fshatrat Ivajë e Gajre. Mua, gjatë gjithë rrugës, deri në fshatin Kukaj, më ndihmuan Bekim Zenel Mulaku, Bujar Selam Mulaku dhe Arben Tefik Mulaku. Nga fshati Kukaj jemi nisur me Rexhep Muharrem Berishën për në fshatin Nikaj. Kishte kaluar mesnata nëpër një rrugë me therra e shkurre (nëpër ish hekurudha e vjetër) dhe në Nikaj drejtuam për në shtepinë e haxhi Reshat Gurit. Trokitëm dhe Reshati doli e na priti. U gëzua shumë kur na pa të gjallë dhe tha se e kishte marrë me mend se kush ishim, pasi vetëm një kaçak bën trokitje të atilla në dyer. Kur jemi zgjuar në mëngjes, na kishin pregatitur ushqim e na i kishin pastruar rrobat. Nga aty i kemi telefonuar Muharrem Zejnullah Berishën, babait të Rexhepit, i cili na dërgoi një automjet dhe mandej kemi shkuar te Hajrush Isen Shabani, në Kaçanik të Vjetër. Aty kemi pushuar pak dhe jemi nisur për Ferizaj. Atje më kanë dërguar te dajua im, Xhevxhet Bytyqi, ty u takova me babain tim të paralizuar, Imer Isak Dedën, me nënë Qibrije (Bytyqi) Deda dhe me gruan e me tre fëmijët e mi, dy vajzat e një djalë foshnjë. Të nesërmën, më 10 mars, me djalin e dajës, Shabedin Bytyqin, kemi shkuar deri te Ambulanca “Nëna Terezë” dhe kam hyrë te një mjek (të cilit nuk ia di emrin) i cili posa e kuptoi që isha luftëtar, u tmerrua dhe as pranoi të më shikonte, po më largoi nga zyrja e me drejtoi në dhomën tjetër, ku ishin një motër medicinale e dy teknikë, të cilët u interesuan aq shumë se kush isha, si më kishte ndodhur plagosja e gjëra të tjera, sa fillova të frikësohesha se mos më lajmëronin te serbët, sa u detyrova se po të vinin serbët aty, nuk do të shpëtonin as ato e as unë. Shpejtuan të më lidhnin plagën e ndërkohë njëri nga ata përmendi disa emra të komandantëve të UÇK-së e ndër ta ishte edhe emrin e komandantit tonë, Qamil Ilazit. Në fund, pothuaj me detyrim, më lidhën këmbën dhe ika nga aty dhe kurrë më nuk shkova në atë vend. Pas pak ditësh jam kthyer në Fshatin Ivajë e Vjetër dhe nga ai moment për mua janë kujdesur Dr. Besim Ilazi, Dr. Fadil Gashi e Dr. Bejtush Jaha, deri në shërimin tim.
(Rrëfim i Xhelal Gashit, ish drejtor i Drejtorisë Politike në Brigadën 162 “Agim Bajrami” në Kaçanik , ZON)
Nga Rrahim SADIKU
Të flasësh nga këndvështrimet e sotme, për atë kohë, është sikur të krahasosh të pakrahasueshmet. Sepse, sado përpiqesh e sado i njeh ato rrjedha, nuk kthehesh dot bindshëm atje. Ato ishin rrethana që nuk përshkruhen dot me fjalë, ato vetëm mund të përjetoheshin e të ndjeheshin. Ishte një popull i rrezikuar, i privuar nga kushtet për jetë sado normale dhe i përzënë nga vatrat e veta. Okupatori serb nuk kishte lënë shumë hapësorë për t’u përgatitur për luftë dhe për kushte të jetesës në rrethana lufte, prandaj edhe secili segment i jetës, që zhvillohej në Kosovë, ishte përplot mangësi e i mbushur me probleme. Nga ky shkak, për ne që kishim marrë detyra udhëheqëse në luftën për liri, dilnin edhe përgjegjësi shumë të mëdha, të vështira e të paparashikueshme. Me ne ishin vetëm kryerja e punës deri në sakrificën e fundit, dhënia edhe e mundësisë së fundit për të arritur qëllimin dhe qëndrimi kudo e kurdo pranë njerëzve tanë, duke patur të njëjtin fat e duke e përjetuar bashkë të njëjrën fatkeqësi apo shpresë. Ajo që më mbushte shpresë e më jepte gjithnjë kurajo për punë ishte qëndimi shembullor i popullit edhe në atë gjendje dhe besimi i patundur që kishin njerëzit se liria do të vinte. UÇK-ja ishte bërë shpresa e patundur dhe ideali i të gjithëve dhe ne punonim që kjo edhe të vërtetohej praktikisht. Arrinim të plotësonim shumë nevoja e shumë kërkesa, edhe pse na duhej të bënim se mund t’i kishim të gjitha, mu atëherë kur pothuaj të gjitha na mungonin. Këtë e arrinim duke bashkëpunuar të gjithë sektorët e Brigadës dhe në çdo kohë. Prandaj, në këtë bërje e në këtë vendosmëri për të mbijetuar edhe këtë sprovë historike duhet shikuar e gjithë lufta e UÇK-së, e gjithë qëndresa titanike e këtij populli dhe e gjithë ajo që arriti të bëhej për të ardhur liria.
Për ne ishte gjithmonë shqetësuese gjendja ekonomike dhe shëndetësore e popullatës, sepse një pjesë e madhe e atyre që ishin strehuar ku kishin mundur e si kishin mundur, nuk kishin as edhe një mjet jetese, familje të tëra ishin pa asnjë sasi ushqimi, pa veshje të duhura e pa mundësi të furnizoheshin, sepse çdo ekspozim hapur ishte rrezik për jetë. Na duhej të punonim shumë nga aspekti politik, për mbajtuar sa më lart besimin e nejrëzve, për të propoganduar fundin e shpejt të armikut dhe ardhjen e ditës së lirisë.
Këto kushte të rënda jetese na bëheshin edhe më shqetësuese nga rreziku i shfaqjes së ndonjë epidemie e cila do ta rrezikonte popullatën, po edhe ushtarët tanë dhe kjo do ta bënte edhe më të rrezikshme situatën tonë. Që nuk ndodhi kjo e që shpëtuam shumë e shumë viktima të mundshme, si nga sëmundjet, ashtu edhe nga plagosjet e shpeshta që ndodhnin gjatë luftimeve e nga paramilitarët serbë, duhet falënderuar Sektorin e Shëndetësisë të Brigadës sonë, të udhëhequr nga Dr. Bejtush Jaha, që bashkëpunoi gjithmonë ngusht me Shtabin e Brigadës dhe me sektorët tjerë që kishim. Sektori përbëhej nga mjekë të përkushtuar e nga punëtorë të tjerë sanitarë, që punuan gjatë gjithë kohës me përkushtim që duhet respektuar dhe me dashuri e humanizëm që duhet nderuar. Ata kishin shtrirje në gjithë këtë territor dhe trajtonin njësoj si ushtarët, ashtu edhe civilët që kishin nevojë për ndihmë dhe për kujdes të vazhdueshëm shëndetësor. Puna e ekipeve mjekësore ishte me shumë rëndësi edhe për Drejtorinë që drejtoja unë, sepse i bënte njerëzit ta kishin të prekshme aspektin gjithëpopullor, gjithëkombëtar dhe gjithënjerëzor të luftës që bënte UÇK-ja. Duke e vlerësuar këtë punë madhore të mjekëve tanë, të bërë me përkushtim e me vetëmohim të vazhdueshëm, do të përmendja mjekët Dr. Bejtush Jaha, Dr. Fadil Gashi, Dr.Lul Raka, Dr. Ekrem Dullovi, Dr. Menduh Kaloshi, Dr. Njazi Raka, Dr. Nejazi Luma e shumë të tjerë, ashtu si edhe ndihmësmjekët Gyltene Troni, Melihate Shehu, Sheaip Luma, Fatmir Vila, Mehmetali Lusnjani, Hamdi Dullovi e shumë të tjerë.
