Revista PENA: Juli 2019

Mehmet Rrema

JU VETËM PËR KËTË VLENI
( tregim)

Dritan Shytani qe ulur mbi një gurë në të dalë të fshatit dhe po shikonte andej nga lugina, në atë vend ku dikur pat qenë kampi. Tani aty nuk pat mbetur asgjë, përveç disa mbetjeve inerte, të cilat pasi u kishin marrë ata copa hekuri që patën mundur të gjenin shitësit e skrapit,i lanë në rrëmujë. Nuk pat mbetur asgjë tjetër?! Në pamje të parë ashtu dukej, por për ata të cilët dikur patën qenë banorë të atij kampi, aty pat mbetur gjithçka e rëndë, e zymyë e pashlyeshme, gjithçka, të cilën kur e kujtonin, ata të cilët patën mbetur, u krijohej në shpirtë një pështjellim i çuditshëm,që notonte mes dhembjes përvëluese, urrejtjes dhe mëshirës. Dikush aty pat lënë rininë, dikush djersën, dikush gjakun e dikush pat lënë shpirtin. Të gjithë këto në mënyrë të padukëshme, në formën e joneve, në formë të padukëshme për ata që nuk patën jetuar,dhe në formë plagësh të hapura që kullonin gjak e dhimbje apo në formë cikatriçesh, në formë damkash të pashlyeshme për ata që patën jetuar aty brenda. Një nga ata ishte edhe Dritan Shytani. I kujtohet ajo kohë, kur mbiemërin ia patën ndryshuar. Nuk e thërrisnin Shytani, po Shejtani. I deforminin edhe emërin nga Dritan më Zian, Zian Shejtani. Kur e dëgjonte këtë identitet të deformuar, zemëra i hidhej përpjetë dhe shtrëngonte dhëmbët nga inati. I dukej... jo se i dukej atij, por ata, të cilët e thërrisnin me këtë identitet të deformuar, ofendoni atë vetë, po edhe prindërut e etërit e tij të cilët në breza e patën mbajtur me nderë e krenari mbirmërin Shytani. Qenë krenuar dhe për hirë të mbiemërit, për hirë të baballarëve, gjyshërve e stërgjyshërve para se ta hidhnin hapin, e masnin mirë. Çdo kush që mbante këtë mbiemër para se ta kryente një veprim e pyeste veten nëse me këtë veprim cënon mbiemërin trungun, fisin...
Qendronte atë ditë i ulur mbi atë gurë me vështrim nga lugina. Donte të largohej po nuk mundej. I dukej se dikush i zgjaste dorën dhe ashtu si një i mbytur në lumë që zgjat dorën për t'u kapur në një shkurre a degë, edhe ata i zgjasnin duart drejtë tij dhe i kërkonin ndihmë. Donte të afrohej por i dukej se dikush, i veshur me uniformë të zezë në blu, me një tufë çelësash të rëndë në njërën dorë dhe një litar të lagur në tjetrën qendronte pranë një porte të hapur dhe duke tundur dorën në ajër sikur i kërcënonin dhe u thonin ec më shpejt, më shpejt . Më ata kërcënime ai shikonte fytyrat e vrazhdëta , sytë e skuqur që xixëllonin si sy bishe dhe duke ckërmitur dhëmbët dyllë të verdhë ishin gati ta kafshonin. Nuk donte të afrohej më në atë vend, po shpirti që i pat mbetur aty e thërtiste. Nuk i pat mbushur të dyzetat. Dy ditë më parë i pat lindur djali i pestë. Atë ditë binte shi i përzier me dëborë. Nga ana e detit bashkë me retë e zeza që të fusnin frikën, vinin edhe bubullima të mbytura që bënin tokën të dridhej. Qe muaj dhjetor. Familja po përgatitej për festën e Krishtlindjeve apo Kërshëndellat. Do të bënin festë për Krishtlindje, po edhe festën e emërit të djalit të pestë. Qe mëngjes heret. Dikush thirri tek porta e oborrit. Qeni, ose më saktë qentë sepse Gjergj Shytani në oborr mbante tre qen të mëdhenj, të cilët jo ujkun, por edhe ariun e ndalonin, Thirrën fort. Qe një lehje jo e zakontë e tyre. Ishin gati të këpusnin hekurat. Doli Pali, djali i madh i Gjergjit. Zëri thirri prap kur dëgjoi derën që u hap.
Hajde urdhëto foli Pali dhe u bëri zë qenëve të pushonin, por ata nuk deshën ta dëgjojnë të zotin. Kur foli tek porta, për të pritur mysafirin, u gjet i befasuar. Ishte kryetari i këshillit Doda, operativi i sigurimit, Stiliani, një djalë nga Korca, por që vinte shpesh në fshat gati çdo ditë dhe tre polic. Urdhëroni,foli Pali sapo i pa tek qendronin si blloqe akulli para derës. Nuk kemi ardhur për të urdhëruar, po për t'ju arrestuar foli Stiliani
Çfarë kam bërë që doni të më arrestoni?
Hape derën armik i popullit, foli opetativi. Ndodhi një rrufe në qiell të hapur. Në atë çast u mundua të kujtoi çfarë mund të kishte bërë të,keqe që ata kishin ardhur për ta arrestuar. Nuk gjente asnjë arësye për të cilën ata duhej të arrestohej. Ata, ashtu pa pyetur gati duke e shtyrë hynë brenda në obrr.Nxirri jashtë të gjithë anëtarët e familjes, foli kryeyari i këshillit. - Do të lini shtëpinë, dhe fshatin.
Nuk po të kuptoj,foli Pali.
Nuk ka gjë për të më kuptuar. Në emër të popullit ...
Në këtë kohë në derë të ballkonit të katit të dytë doli Gjergji.
Futi brenda miqtë, Pal, pse rrini në oborr.
Nuk kanë ardhur për të hyrë brenda baba, kanë ardhur...
Në qoftë se ky pushteti popullor do të na vrasi, të na djegi, të na zhdukë, këtu na ka. Unë nuk luaj nga kjo shtëpi. Jam njëqind e dy vjeç e nuk e kam lënë këtë vend, nuk e lë as sot foli plaku dhe hyri brenda në kullë.
Ndërkohë tre policët dhe punonjësi i sigurimit,Stiliani bënë përpata për të hyrë brenda. Pali deshi t'i ndaloi, por kryetari i këshillit e zuri për krahu.
Leri të bëjnë punën e tyre. Çdo kundërshtim është në dëmin tuaj. Nuk kanë për t"ju bërë gjë. Do t'ju çojnë në qytet,do të bëni disa sqarime dhe do të ini të lirë. Sigurisht ndonjë keqkuptim. Ju jeni familje e mirë, nuk jeni kundër pushtetit.
Dhjetë minuta më vonë, familja prej njëzetedy anëtarë, më i vogli dy ditë e më i madhi njëqind e dy vjeç ishin të gjithë në oborr. Qentë lehnin papushuar. Njëri nga ata , askush nuk e pa se si, por u shkëput nga hekurat. U lëshua si i tërbuar një drejtim të policëve. Stiliani nxorri vetëtimthi pistoletën dhe e qëlloi. Plumbi e zuri në ballë. Kafsha e gjorë ra pa jetë në oborr. Tundi disa hetë këmbët derisa mbeti aty.
Më vrave qenin,i poshtër, pse nuk më vrave mua, foli Gjergji. Mbaje mend se një ditë...
Edhe ty i njëjti fat të pret, armik, foli operativi
Po ti pse nuk flet, po rri si kërcu, thuaj çfarë kam bërë unë dhe familja ime që na merrni sikur t'i kemi drejtuar pushkën, sikur t'u kemi dhënë plumb e helm partizanëve e jo bukë e zjarr, ju drejtua kryetarit të këshllit.
Një sqarim i vogël, tha si me gjysëm zëri.
Ky djali që sot do t'i bëjmë darkën e emërit, do t'ju sqaroi?! Turp, haram bukën që ju kam dhënë. Ju bëftë helm!
Në qendër të fshatit, aty ku me zemër të ngrirë qenë grumbulluar shumë nga bashkëfshatarët e tyre i priste një kamion. I hipën më kamion dhe i nisën për në qytet. Aty ku do të ndaheshin më dy pjesë. Gjergjin bashë me Palin dhe Skënderin i futën më një zyrë të hetuesisë, kurse Dritanin e lanë me gratë dhe fëmijët në obortin e degës së brendëshme. Shiu vazhdonte të binte edhe në qytet, por i pa përzier me dëborë. Fëmijët qanin nën shiun e ftohtë, gratë dridhedhin. Më i vogli i mbështjellë me shpëgënjë leshi qendronte në duart e të shoqes së Palit,Dilës. Dritani, si i vetmi burrë që pat mbetur aty, mundohej t'i ngrohte me një fije shpresë se ata atje brenda do të sqaronin gjitjëçka dhe shpejt do t'i kthenin në fshat. Do të na kthejnë... Nuk mund të na mbajnë këtu se nuk kemi bërë gjë. Ashtu thoshte, por nuk mendonte të njëjtën gjë që fliste. Po të ishte për një keqkuptim, sigurisht do të thërrisnin e shumta burrat, jo edhe gratë e fëmijët. Në të errur, kur të gjithë qenë cfilitur nën shiun që nuk u ndërpre për asnjë çast, u dëgjua një motorr makine që u afrua tek porta e madhe të cilën e hapi një polic. Një fije shpresë ra nëpër fytyrat e vrara të tyre. Ndoshta do t'i merrnin e t'i kthenin prapë. Vetëm Dritani u pre në fytyë. Nuk besonin se...
Eja hipni të gjithë tha një civil i cili doli në atë çast me një tufë letrash në derë. Dritani bashkë me djemtë e Palit, njëri tetëmbëdhjetë e tjetri gjashtëmbëdhjetë, dhe motrën e vet, ndihmuan të tjetët të hipnin sa më shpejt. Një polic vetëm bërtiste si i marrë. Hajde shpejt, shpejt, armiq. Do t'ua shtypim kokën gjarpinj. Nuk dinin çfar po ndodhte me ta e çfarë kishte ndodhur me Gjergjin e djemtë Palin dhe Skënderin. Nuk ditën në atë mbrëmje, ku shiu vazhdonte ashtu si gjatë gjithë ditës të bijë litar, e nuk di edhe sot mbas dyzet e gjashtë vitesh. Di vetëm se kur, mbas dymbëdhjetë vitesh internim në këtë vend, pasi pat lënë aty, motrën Franga, të ëmën, kunatën, të shoqen e Palit dhe tre nga djemtë e tij, të cilët vdiqën njëri pas tjetrit gjatë viteve të internimit, i luruan dhe i lanë të ktheheshin në fshatin e tyre, por,jo siç kishin qenë më parë. Ashtu nuk do të ishin më kurrë fisi dhe familja e tyre.Më kohën e diktaturës së proletariatit mbi ta do të binte e ashpër ajo,duke i quajtur armiq, të presekutuar,shumë nga bashkëfshatarët e tyre, nuk do t'u flisnin më deri pas viteve nëntëdhjejë, shumë të tjerë do të shikonin një herë rrotull të frikësuar para se t'u thonin mirëmëngjes. Në fshatin e lindjes do të jetonin të izoluar. Askush, ose pothuaj askush nuk do t'u trokiste në derë për një kafe e as nuk do t'ua hapte. Aty do kishin vetëm një të drejtë: të bënin punët më të vështira e të mos ankoheshin.
Fëmijët e tyre nuk kishin të drejtë të dashuronin e të martoheshin me fëmijët e të tjetëve. Shpata e luftës së klasave ishte e mprehur fort për ata. Qendronte i ulur majë atij guri apo shkëmbi dhe shikonte andej nga fusha, aty ku dikur pat qenë kampi, ai kamp i cili i pat ngrënë pamëshirshëm njerëzit e tij më të dashur. Në fillim djalin e tij të vogël. Nuk pat mbushur as një muaj. Nuk i duroi kushtet e egra . Pastaj qe motra. Vrau veten. Ishte e bukur, e bukur. Një ditë mbas punës, e pat thirrur sektetari në zyrën e tij. Do të vijnë dy shokë nga rrethi, i tha në prani të Dritanit.
Ç'punë kanë me këtë, pyeti Dritani me zë pak të ashpër.
Mos do të më kërcënosh? E di ku je dhe kush je, apo do të nisim në burg. Këtu jemi ne që urdhërojmë. Ti ke të drejtë të punosh, të ulësh kokën dhe kaq. Një parandjenjë e keqe i përshkoi gjithë shpirtin. Nën zë flisnin për të. Në fillim nuk pat besusr. Nuk dukej njeti i keq. E dëgjonte kur fliste me të tjerët, me më të vjetrit aty. Dukej sikur u qante hallin. Të linte përshtypje se si kishte dëshitë të ndihmonte njerëzit, por...E di se këtu nuk kam asnjë të drejtë, i tha dhe bëri sikur u largua. Eci pak pastaj u kthye dhe shkoi afër zyrave. Qendroi aty gati një orë. Nuk mund të afrohej më shumë, por edhe aty kishte frikë të rrinte. E motra nuk dukej të dilte nga zyra. Më në fund, kur ai po bëhej gati të shkonte të trokiste në derën e zyrës dë sekretarit, në gjysëm errësirë dalloi një siluetë që doli me vrap. I doli përpara. Ishte e motra me rroba të shqyera.
Më vrit , tha ajo kur përballë i doli i vëllai dhe u mbyt në ngashëtime. Më vrit. Ju kam turpëruar.
Çfarë të bëri?
Ishin dy. Nuk ishte ai. Bënë atë që deshën. Dritani heshti. Në fillim mendoi të merrte një gutë e ta godiste në kokë. Të vdesi, tha. Zakoni...Zakoni ma do që të vras edhe ata. Unë duhet të vras fajtorët jo këtë. Po a mund të vrasë njeri i vdekuri.? Unë jam i vdekur. Eja i tha të motrës. Nuk ke nevojë të vdesësh. Ne të vdekur jemi. Nuk ka rëndësi nëse marrim frymë apo jo. E tërhoqi të motrën për krahu. Krahu i saj dukej si një degë lisi e kalbur. Asgjë nuk do ta shpëtonte më nga ajo plagë që mori. Ajo do ta ndiqte njëlloj si mbi tokë edhe nën tokë. Sado të kalonin vitet ajo nuk do zinte kore, po do të thellohej. Dy ditë ajo nuk e ngriti kokën nga dysheku. Dyshek për të thënë se në një rrogoz flinin. Ditën e tretë, kur të tjerët patë shkuar në punë, kur u zgjuan fëmijet e vegjël atë e gjetën të varur në mes të shtëpisë. Po atë ditë e varrosën aty ku patën varrosur dy fëmijët e Dritanit. Vdekjet nuk patën të ndalur për atë familje. Tre muaj më vonë sekretari thirri në zyrë kunatën e Dritanit. Shkoi dhe e mori atje tek punonte. Dritani ishte në një tjetër brigadë. Bardha, e shoqja shkoi menjëherë tek brigada e të shoqit.
Kanë martë Dilën, i tha.
Kush?
Erdhi prapë ai, sekretari.
Dritani u nis me vrap. Zemëra i ndjeu keq. Kur shkoi tek zyrat e sektorit një polic e ndaloi. Po ti ku shkon?
Do të shkoj tek sejretari i partisë
Të ka kërkuar ?
Jo, kam punë. Nuk dinte të gënjente. Nuk dinte të thonte se e pat kërkuar. Nuk qe në genin e tij gënjeshtra dhe hileja.
Ktheu, e shko më punë. Nuk të ka thirrur
Duhet të shkoj, kam punë, nguli këmbë Dritani.
Polici tregoi hekurat që i mbante në brez. Nëse nuk largohesh me të mirë po të lidh, i tha polici i qetë. Në atë çast sekretari i partisë doli tek dera kryesore. Po ti, pse nuk je në punë, pyeti duke iu drejtuar Ditanit.
Ku është kunata ime.
Ëdhtë brenda në zyrë me hetuesin.
Dua të hyj edhe unë të flas. Nëse ka diçka me të duhet ta di edhe unë.
Të thërret vetë po të jetë nevoja.Dua të hyj, tha ai dhe mësyu drejtë zyrës. Sekretari buzëqeshi hidhur. Dukej qartë cinizmi i tij. Kur hapi derën pa kunatën e tij të lidhur, gjysëm të xhveshur, e po kështu gjysëm të xhveshur e të shpërfytyruar pa edhe hetuesin. U hofh me vrap ta kaote e ta shwyente. Nuk deshi të di se ku ndodhej. Sytë iu errën. Ndërkohë polici e kapi për krahu dhe e tëroqi me forcë. Për ideal të vras si një qen, armik i dreqit. Ndërkohë hetuesi ngriti pantallonat dhe nxorri pistoketën. Hë, armik, çfarë ke ndërmend të bësh. E zgjidhi gruan e dëshpëruar. Na merre tani. Mbarova punë. Ju vetëm për këtë vleni.
Nuk është faji i yt, Dilë. Nuk është faji i yt. Është fati ynë i keq, ndonjë mallkim që ra mbi familjen tonë. Eja. Të lutem mos mendo të bësh atë që bëri motra ime. Të lutem. Çdo gjë e ka një zgjidhje vetëm vdekja jo. Këto kanë vendosur të na marrin fytyrën, të na çnderojnë, por një ditë, ndoshta një ditë do të na vijë koha jonë. Nëse këto nuk do të jenë gjallë, trashgimtarët e tyre...Dila qante dhe i lutej kunatit ta vriste pa shkuar në shtëpi. Jo, nuk të vras. Ti ke dy djem duhet t'drejtosh. Nuk dihet se çfarë kanë bërë me të tjerët. Ndoshta i kanë vrsrë. Nuk kemi asnjë lajm. Babai nuk e ka përballuar burgun. Ndoshta nesër më martin mua, mund edhe të më vrasin. Ti je ajo që do të drejtosh të tjerët. Duhet të qendrosh. Kush do të kujdeset ër fsmiljen përveç teje. Nëna ëdhtë me nkë këmbë në varr. Nuk është as gjallë as vdekur? Qendro. Ti nuk bëre turp. I keqi kur ka diçka në dorë bën çdo gjë. Këto nje ditë do të shkojnë me motrat dhe nënat e tyre. Ti duhet të jetosh e të mbash familjen.
I kujtohen Dritanit ata çaste tmerri. I kujtohet edhe çasti kur e gjeti edhe atë të varur në litar në një pemë afër shtëpisi. Nuk e duroi dot edhe Dila atë turp. Vdiq për të mos u përballur më as me vështrimin e dhemshur të familjes së sajë e as me vështrimin hipokrit të sekretarit e shokëve të tij. I kujtohet edhe e ëma e cila nuk duroi më e vdiq. Vdiq... Vdiqën brenda dy vjetësh gjashtë anëtarë. Fati e deshi që hetuesi një ditë, ndërsa po vinte nga qyteti më kamp, ndoshta për të shkaktuar viktimën e radhës, makina me të cilën udhëtonte ra në një greminë. Tre vetë që ishin me të shpëtuan, kurse ai këputi shtyllën kurrizore për të mbetur gjithë jetën në karrocë, thodhin të internuarit të cilt kur e morën vesh, fytyra u mori pamje të lumtur. Edhe pse në ata kushte, donin të buzëqeshnin. Donin të gjithë, por kishin frikë, prandaj bënin sikur u pat ardhur keq. Dy muaj pas tij edhe sekretari i partisë, ndërsa kishte hipur në një fik për të ngrënë fiq, dega iu thye e ai ra. Ra me kokë në një gur dhe vdiq në vend
Qendronte me vëdhtrim andej nga, dikur patën qenë varrezët e të internuarve.
Atje ku pat lënë gjashtë. Sa qenë në internim kujdesej për varret e tyre. U pat vendosur edhe emërat...
Dritani kur u kthye në fshat pas internimit, me familjen të cunguar, pa se shtëpinë ia kishin kthyer në stallë për bagëti. E vendosën në fillim në një barakë në qendër të kooperativës. Ndoshta për ta pasur nën kontroll familjen e tij pa asnjë të drejtë. Për të atin dhe vëllezërit nuk dinte asgjë, dhe askush nuk i jepte asnjë të dhënë. Shkoi disa herë në degën e punëve të brendëshme për të mëuar diçka për fatin e të atit e vëllezërve. Ata herë i thoshin se do ta mësosh në kohën e duhur, herë i thoshin nuk janë dënuar se janë lënë të lirë që atë natë, dhe se janë arratisur jashtë shtetit,herë i thoshin se nuk kanë shkelur kurrë në këtë derë. Ai hamendësonte, dyshonte në fjalët e tyre, por kur këmbëngulte për të mësuar të vërtetën e kërcënonin me burg. Edhe në fshat asnjëri nuki thoshte një gjysëm fjale, qoftë edhe gënjeshtër. I shmangeshin takimit me të qoftë edhe vetëm për ta përshëndetur. Mungesa e teserës së frontit ia priste çdo rrugë e mundësi për të kërkuar. E quanin armik dhe si të tillë e trajtinin atë familje dikur nderi i zonës. Dy vjet qendroi në atë barakë në qendër të fshatit, pastaj njëri nga drejtuesit e fshatit, një sekretar i byrosë së partisë, një mëngjes i doli përpara. Dëgjo, ti Dritan, mbrëmë në mbledhjen e byrosë kemi vendosur të të kthejmë në shtëpinë tënde të vjetër. Do ta komunikoi këtë, kryetari i frontit. Kooperativa do t'ua liroi për dy javë. Të shkoni atje dhe bëni kujdes. Nuk duam as më të voglin gabim.
Njëzet e tetë vite u mundua të mësonte të vërtetën po çdo herë gjente një murë të trashë që heshtëte. Kërkoi të shkonte e të zhvarroste familjarët e tij që kishte lënë atje në kamp, po nuk e lejonin. Herë pas here shkonte atje për t'i parë.
Qendronte aty majë gurit me vështrim nga ish varrezët, aty ku pat lënë dikur gjashtë nga familjarët e tij. As varrezët nuk gjendeshin më aty.Tokat u qenë kthyet ish pronarëve dhe ata menjëherë i patën pluguar. Pyeti një burrë të modhuar për të mësuar se e kujt ishte kjo pronë. Eee, mik, ndoshta ke ardhur... Ai u mendua gjatë para se të fliste. Ndoshta do të mësosh për fatin e atyre që qenë këtu. Këtë tokë e pat një familje...si të them...
Në atë kohë qenë të lidhur me partinë. Njëri nga ata ,sepse janë tre vëllezër, atëhere qe prokuror, punonte në Tiranë, një tjetër thëno se qe oficer, por më duket se qe nga ata të sigurimit që...Shkurt qenë të lidhur fort me pushtetin. Tani janë prap në Tiranë. Thonë se janë biznesmenë të fuqishëm. E morën tokën e tyre dhe e kanë rrethuar me mure të larta. Nuk dihet se çfarë bëjnë brenda. Kanë disa punëtotë që hyjnë në mëngjes e dalin në darkë, po asnjë nuk tregon se çfarë pune bëjnë. Vetëm thonë punë të ndryshme . Ja aty kanë ngritur atë punishten... Kanë sjellë makineri të rënda e grijnë gurin. Ca e bëjnë rërë, ca zhavorr.
Po varrezët?
I kanë zhdukur. Disa patën ardhur të afërmit e tyre që në kohën e sicializnit dhe i patën zhvarrosur. Patë mbetur pak. Këto u zhdukën çdo shenjë. Njëri nga këto, është deputet. Është....
Një punonjës i sigurimit deputet i partisë republikane?
Ee mik, kush do të bëhej deputet sot, unë që kam punuar një jetë bari delesh nga një mal tek tjetri, apo ti që ishe i internuar këtu, dhe gjithë jetën të shikonin si armik. Ata bënë shkollën, u arsimuan, morën zanatet,tani duke qenë aty, rregulluan edhe shfrytëzimin e vendit. Ai biznesmeni i zhavorreve është i lidhur këto të socialistes. Janë njëlloj, po ata që qenë dje. Ata komandojnë kudo.

Revista PENA

Seiten

Freitag, 26. Juli 2019

Buqetë poetike nga Natrin Çoçka

Montag, 1. Juli 2019

Hysen Këqiku: SHKËLQËSI

Mehmet Rrema: JU VETËM PËR KËTË VLENI